Σύνθεση ΠΑΖΛ και επιμέλεια παρουσίασης: Εὐάγγελος ὁ Σάμιος
1η Έκδοση
Σειρά αναρτήσεων: Αναζητώντας την ξεχασμένη ταυτότητά
μας
Σεπτέμβριος 2014
Σχόλιο ΠΑΖΛ: Συνεχίζοντας την σειρά αναρτήσεων με θέμα ¨Αναζητώντας
την ξεχασμένη ταυτότητά μας¨ θα σας
παρουσιάσω τέσσερεις αναρτήσεις για να δούμε πως βλέπουν Έλληνες και μη Έλληνες
το Βυζάντιο (Ρωμανία) και την Ρωμηοσύνη.
Ξεκινάμε με τον σερ Στήβεν Ράνσιμαν, όπου στην πρώτη ανάρτηση με θέμα “Το Βυζάντιο κι εμείς” μας φανερώνει ότι το ποσοστό των Αμερικανών προέδρων που έχουν δολοφονηθεί είναι πολύ μεγαλύτερο σε σχέση με τα χρόνια ύπαρξης των Η.Π.Α. από το ποσοστό των δολοφονημένων βυζαντινών αυτοκρατόρων στη διάρκεια της αυτοκρατορίας.
Όσον
αφορά την βυζαντινή τέχνη, αυτή ήταν από τις μεγαλύτερες σχολές τέχνης
παγκοσμίως. Κανένας αρχαίος Έλληνας δε θα μπορούσε να χτίσει την Αγία Σοφία,
αυτό απαιτούσε πολύ βαθιά τεχνική γνώση.
Συγκρίνοντας Αγγλικανούς, Καθολικούς και
Ορθοδόξους διευκρινίζει ότι οι Αγγλικανοί ήταν ιδιαίτερα ανάστατοι διότι δεν μπορούσαν
να καταλάβουν τι πίστευαν οι Ορθόδοξοι σχετικά με την μεταβολή του οίνου και
του άρτου σε αίμα και σώμα. Οι Ορθόδοξοι έλεγαν «είναι μυστήριο, που δεν
μπορούμε να κατανοήσουμε. Πιστεύουμε ότι γίνεται, αλλά το πώς δεν το
γνωρίζουμε». Οι Αγγλικανοί όπως κι οι ρωμαιοκαθολικοί ήθελαν μια καθαρή
εξήγηση. Αυτή είναι η τυπική διαφορά των Εκκλησιών και γι' αυτήν ακριβώς αγαπά τους Ορθοδόξους.
Στην δεύτερη ανάρτηση πάλι με τον σερ Στήβεν Ράνσιμαν με θέμα ¨Ευτυχώς υπάρχει η ορθόδοξη εκκλησία¨ μας λέει ότι «Χαίρομαι με τη σκέψη ότι στα επόμενα 100 χρόνια η Ορθοδοξία θα είναι η μόνη ιστορική Εκκλησία που θα υφίσταται. Η Αγγλικανική Εκκλησία είναι σε πολύ κακά χάλια. Η Ρωμαιοκαθολική χάνει συνεχώς έδαφος».
Ναι μεν τα
λεγόμενα ότι η Αρχαία Ελλάδα ήταν πολύ ένδοξη και ένας υπέροχος πολιτισμός,
πράγμα αναμφισβήτητο, αλλά δεν συμφωνεί ότι ο βυζαντινός πολιτισμός υπήρξε μια
σκοτεινή περίοδος του Μεσαίωνος που τους απωθεί. Διαμαρτύρεται εναντίον της θέσεως αυτής! Στο
Βυζάντιο υπήρχε υψηλό ήθος! Σχετικά δε με τη βυζαντινή τέχνη δεν υπήρξε σχεδόν
ποτέ σωστή εκτίμησή της. Πιστεύει ότι ορισμένα βυζαντινά ψηφιδωτά είναι πολύ
πιο υπέροχα από όλα τα αρχαία αγάλματα της κλασικής εποχής.
Η πεμπτουσία της
Βυζαντινής Αυτοκρατορίας δια μέσου της μακραίωνης ιστορίας της είναι ότι οι Βυζαντινοί διατηρούσαν
πάντοτε -αν και σε ορισμένες περιστάσεις δεν το πέτυχαν εξ ολοκλήρου- ένα
πνευματικό επίπεδο υψηλής στάθμης και φρονεί ότι αυτό είναι μάλλον η
πεμπτουσία, το πιο σημαντικό στοιχείο τους. Και τονίζει ότι είναι ένα ευρύ και
ελεύθερο θρησκευτικό επίπεδο. Για παράδειγμα, οι βυζαντινές ιεραποστολές στην
Ευρώπη ενεθάρρυναν την έκδοση ιερών κειμένων στη γλώσσα των νεοεισαχθέντων
χριστιανών. Κάτι τέτοιο η Ρώμη ποτέ δεν θα το έπραττε. Αυτό είναι ένα πράγμα,
ανάμεσα σε άλλα για το οποίο πολύ θαυμάζει
τους Βυζαντινούς.
Ερχόμαστε στην Τρίτη ανάρτηση “Μίλα
ρωμέϊκα” του Σεβ. Μητροπολίτου Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου Ιεροθέου. Εδώ
διαβάζουμε τις απόψεις λογοτεχνών και ιστορικών σχετικά με τις λέξεις ¨Ρωμηός¨ και
¨Ρωμηοσύνη ¨.
Έχουμε τον Γερμανό
Βυζαντινολόγο Κρουμπάχερ που εξηγεί ότι το όνομα Ρωμηός διατηρήθηκε σε όλους
τους χρόνους της Τουρκοκρατίας μέχρι σήμερα, καθώς επίσης μετά τον εξελληνισμό
του ρωμαϊκού κράτους “Ρωμαίος εσήμαινε τον ελληνόφωνο πολίτη του ρωμαϊκού
κράτους και στο τέλος καθ' ολοκληρίαν τον Έλληνα”.
Ο Βαλέτας λέγει ότι η λέξη η Ρωμηοσύνη είναι “εξαγιασμένη
μέσα σε αγώνες, αίματα και μαρτύρια”, και αυτός ο όρος “εκφράζει ένα απ' τα
λαμπρότερα στάδια της μακραίωνης ιστορικής συνέχειας του ελληνισμού, που σε
σύγκριση με τα προηγούμενα έχει το προνόμιο και την υπεροχή της λαογέννητης
αυτοδυναμίας, που της εξασφαλίζει αντοχή, διάρκεια και αστείρευτο ανανεωτικό
δυναμισμό”. “Η Ρωμιοσύνη είναι Ελληνισμός, ο Ελληνισμός όμως δεν είναι
Ρωμιοσύνη”. Η Ρωμηοσύνη έχει “δική της ψυχολογία, δική της θρησκεία, δική της
γλώσσα, δικό της λαογέννητο πολιτισμό, κρατώντας όσα στοιχεία της χρειαζόταν
από την Αρχαιότητα και το Βυζάντιο και διασώζοντας τη συνείδηση της αρχαίας της
καταγωγής”.
Ο Κωστής Παλαμάς γράφει: “Ρωμιός και Ρωμιοσύνη δεν είναι και τα δύο παρά τα νέα ονόματα του
Έλληνος και του Ελληνισμού”. Η Ρωμιοσύνη, κατά τον Κωστή Παλαμά ήταν η
μητέρα που ανέστησε τον νέο ελληνισμό. Και γράφει για την Ρωμιοσύνη σε σχέση με
τον ελληνισμό: “ Όμως, κάποιο αγνότερο
και πιο βαθύ αίσθημα γλωσσικό, κάτι τι ποιητικό και μουσικά χρωματισμένο, κάτι
το φτερωτό, λεβέντικο για μας και ανάλαφρο, που νομίζω δεν τόχει ο ελληνισμός
με όλη τη βαρειά του ασάλευτη μεγαλοπρέπεια”.
Ο Διονύσιος Σολωμός είδε την
Ρωμηοσύνη σαν “μητέρα μεγαλόψυχη στον πόνο και την δόξα”. Και ο Κωστής Παλαμάς
“τήν χαρακτηρίζει "πολύπαθη" και γεννήτρα της βασίλισσας της
ελευθερωμένης δηλαδή Ελλάδας” με το στίχο του: “Κρυμένη στην πολύπαθη τη
Ρωμιοσύνη/ σα να ξανοίγω τη βασίλισσα Ελλάδα”.
Η Ρωμηοσύνη ως σύνθεση
ελληνικότητας και Ορθοδοξίας έχει μέσα της την οικουμενικότητα, αφού τόσο ο
Ελληνισμός όσο και η Ορθοδοξία διακρίνονται από το οικουμενικό-καθολικό
“πνεύμα” τους. Έτσι, το “πνεύμα” της Ρωμηοσύνης μεταφέρεται και σε άλλους
πολιτισμούς, ή μάλλον καλύτερα βοηθά τους ανθρώπους, όπου γης, να
αντιμετωπίζουν τα δικά τους προβλήματα με την δύναμη αυτού του “πνεύματος”.
Στην τέταρτη ανάρτηση παρουσιάζω την ενθουσιώδη ομιλία του κ. Δημητρίου ElKhoury “Διαδρομή Βηρυτού – Αθηνών”, όπου ένα Μεσογειακό κύμα, το οποίο μετέφερε τον «Μέγα Αλέξανδρο» από τη «Μακεδονία» στις χώρες της Ανατολής, για να κάνει από εκείνο το εθνοτικό και πολιτισμικό μείγμα μια μεγάλη πολιτιστική ενότητα, η οποία είναι ο Ελληνικός Πολιτισμός. Επίσης είναι ένα Μεσογειακό κύμα που μετέφερε τον Απόστολο Παύλο από την Ανατολή προς την Ελλάδα, για να φέρει το ευαγγέλιο της σωτηρίας στους φιλοσόφους της Αθήνας και τη δύναμη του σταυρού στους» διδασκάλους της σοφίας» …. Και από τότε, σχηματίστηκαν όλα τα θεμέλια της κοινής μας πολιτιστικής ταυτότητας.
Η Ελληνική Χριστιανική, ή αλλιώς η Ρωμιακή ταυτότητα» είναι εκείνος ο αετός με τις δύο κεφαλές «η κεφαλή που βλέπει την Ανατολή κι η άλλη που βλέπει τη Δύση , με την πνευματική και την πολιτική κεφαλή… Αυτή είναι η ουσία της ελληνικής ταυτότητας και της αποστολής της. …
Αν γίνει η ταυτότητά μας μόνο Δυτική, θα πεθάνει.
Αν γίνει μόνο υλική, θα πεθάνει.
Πόση ανάγκη έχουμε σήμερα να επικεντρωθούμε σε αυτές τις
δύο πτυχές της πολιτισμικής μας ταυτότητας; Αν σήμερα τεθεί σε μας το ερώτημα: Ποια είναι η ιδιότητα
της Ελλάδας; Η απάντηση πρέπει να είναι άμεση, αρμονία ανατολής και δύσης, αρμονία πνευματική και υλική
Αιώνιος Δικέφαλος. Αυτός είναι ο «Ελληνισμός».
Εξ αιτίας των γεγονότων στην μαρτυρική Συρία τελειώνει με
τον όρκο:
Εμείς ορκιστήκαμε με τον όρκο των Σπαρτιατών εναντίων των
Περσών.
τον όρκο του ΚΟΛΟΚΟΤΡΩΝΗ εναντίων των ΟΘΩΜΑΝΩΝ.
“πεθαίνουμε
ελεύθεροι και δεν θα ζήσουμε σκλάβοι.
Οι ελεύθεροι δεν φοβούνται τη σταύρωση
γιατί την τρίτη ημέρα θα αναστηθούν.
Και
εσείς θα λιώσετε σαν τα κεριά , και θα σκορπιστείτε σαν το σκοτάδι… Γιατί εμείς είμαστε
το πνεύμα Αληθείας, το πλήρωμα της ζωής , και η χαρά της Ανάστασης.
Εὐάγγελος ὁ Σάμιος
20 Σεπτεμβρίου 2014
Αγίου Ευσταθίου μεγαλομάρτυρος
Έκδοση 1η
Χάρτης της Ρωμανίας (Βυζαντίου)
...από το 324 μ.Χ. έως το 1453 μ.Χ.
Διευκρινίζεται ότι στο τέλος του κειμένου υπάρχει η εν λόγω ανάρτηση στο slideshare. Έτσι διευκολύνονται όσοι επιθυμούν να διαβάζουν μακροσκελείς αναρτήσεις σε μορφή βιβλίου.
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
1.
Το Βυζάντιο κι εμείς
Sir Steven Runciman
2.
Ευτυχώς υπάρχει η Ορθόδοξη Εκκλησία
Sir Steven
Runciman
3.
“Μίλα ρωμέϊκα”
Σεβ. Μητροπολίτου
Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου Ιεροθέου
4.
Διαδρομή
Βηρυτού – Αθηνών
κ. Δημητρίου ElKhoury (η ομιλία και σε βίντεο)
1. Sir Steven Runciman: Το Βυζάντιο κι εμείς
«Σερ Στήβεν Ράνσιμαν: Χρειαζόμαστε την πνευματική μετριοφροσύνη»
Δημοσιογράφος: Πώς νοιώθει ένας άνθρωπος που ασχολείται τόσα χρόνια με το Βυζάντιο; Κουραστήκατε;
Δύσκολο να απαντήσω. Το ενδιαφέρον μου ποτέ δεν εξανεμίστηκε. Όταν άρχισα να μελετώ το Βυζάντιο, υπήρχαν πολλοί λίγοι άνθρωποι σ' αυτήν τη χώρα (σ.σ. τη Μεγάλη Βρετανία) που ενδιαφέρονταν, έστω και ελάχιστα για το Βυζάντιο. Μ' αρέσει να πιστεύω πως «δημιούργησα» ενδιαφέρον για το Βυζάντιο. Αυτό που με ικανοποιεί, ιδιαίτερα σήμερα, είναι ότι πλέον υπάρχουν αρκετοί, πολλοί καλοί εκπρόσωποι (σ.σ. της σπουδής του Βυζαντίου) στη Βρετανία. Μπορώ να πω ότι αισθάνομαι πατρικά απέναντί τους. Είμαι ευτυχής, λοιπόν, που επέλεξα το Βυζάντιο ως το κύριο ιστορικό μου ενδιαφέρον.
Κι ήταν ελκυστικό για σας όλα αυτά τα χρόνια;
Πιστεύω πως κάθε γεγονός της ιστορίας, αν αρχίσεις να το μελετάς σε βάθος, μπορεί να γίνει συναρπαστικό. Το δε Βυζάντιο το βρίσκω εξαιρετικά συναρπαστικό, γιατί ήταν ένας αυθύπαρκτος πολιτισμός. Για να μελετήσεις το Βυζάντιο, πρέπει να μελετήσεις την τέχνη, να μελετήσεις τη θρησκεία, να μελετήσεις έναν ολόκληρο τρόπο ζωής, που είναι πολύ διαφορετικός από το σημερινό.
Καλύτερος ή χειρότερος;
Κοιτάξτε... Δεν είμαι σίγουρος αν θα μου άρεσε να ζήσω στους βυζαντινούς χρόνους. Δε θα μου άρεσε, λόγου χάριν, να αφήσω γένια. Ωστόσο, στο Βυζάντιο είχαν έναν τρόπο ζωής που ήταν καλύτερα δομημένος. Άλλωστε, όταν έχεις έντονο θρησκευτικό συναίσθημα, η ζωή σου «μορφοποιείται» κι είναι πολύ πιο ικανοποιητική από τη σημερινή, όπου κανείς δεν πιστεύει σε τίποτε αρκετά.
Άρα ήταν μία θρησκευτική Πολιτεία;
Ήταν ένας πολιτισμός, στον οποίο η θρησκεία αποτελούσε μέρος της ζωής.
Και στους έντεκα αυτούς αιώνες;
Νομίζω ότι ο κόσμος μιλά για το Βυζάντιο λες κι παρέμεινε το ίδιο, ένας πολιτισμός αμετάβλητος κατά την διάρκεια όλων αυτών των αιώνων. Είχε αλλάξει πολύ από την αρχή ως το τέλος του, αν και κάποια συγκεκριμένα βασικά στοιχεία κράτησαν σε όλη τη διάρκειά του όπως το θρησκευτικό αίσθημα. Μπορεί να διαφωνούσαν για θρησκευτικά ζητήματα αλλά πίστευαν όλοι, κι αυτό το αίσθημα είναι μόνιμο. Ο σεβασμός, η εκτίμηση στις τέχνες, ως εκείνες που ευχαριστούν το Θεό, κι αυτά διατηρήθηκαν. Κι έτσι, παρ' ότι οι μόδες άλλαζαν, η οικονομική κατάσταση άλλαζε, οι πολιτικές καταστάσεις άλλαζαν, υπήρχε μια ακεραιότητα, πολύ ενδιαφέρουσα μέσα στο σύνολο.
Μιλάμε για θρησκεία κι ηθική. Το Βυζάντιο πολλοί το θεωρούν μία περίοδο πολέμων, δολοφονιών, δολοπλοκιών, «βυζαντινισμών» που ουδεμία σχέση είχε με την ηθική.
Γίνονταν και τότε πολλοί φόνοι, αλλά δεν υπάρχει περίοδος της ιστορία που αυτοί να λείπουν. Κάποτε έδινα μια διάλεξη στις Η.Π.Α., και στο ακροατήριό μου ήταν κι η κόρη του προέδρου Τζόνσον, που μελετούσε το Βυζάντιο. Ήρθε στη διάλεξη με δύο σωματοφύλακες, δύο σκληρούς κυρίους που την πρόσεχαν. Μου εξήγησε ότι αγαπούν τη βυζαντινή ιστορία, γιατί είναι γεμάτη φόνους, και φαντάζει σαν σχολικό μάθημα (homework). Είχα το τακτ να μη της πω ότι, ως τότε, το ποσοστό των αμερικανών προέδρων που είχαν δολοφονηθεί ήταν πολύ μεγαλύτερο σε σχέση με τα χρόνια ύπαρξης των Η.Π.Α. από το ποσοστό των δολοφονημένων βυζαντινών αυτοκρατόρων στη διάρκεια της αυτοκρατορίας. Οι άνθρωποι συνεχίζουν να δολοφονούν.
Γράφετε στο Βυζαντινό πολιτισμό ότι δεν υπήρχε θανατική ποινή στο Βυζάντιο.
Όντως, δεν σκότωναν. Και η μεγάλη διαφορά φαίνεται στους πρώτους χρόνους. Όταν η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία έγινε χριστιανική, μία από τις βασικότερες αλλαγές ήταν να σταματήσουν οι μονομαχίες, να μη πετούν πια ανθρώπους στα λιοντάρια, κι όλα τα σχετικά. Η αυτοκρατορία έγινε πολύ πιο ανθρωπιστική. Και πάντα, απέφευγαν όσο μπορούσαν τη θανατική ποινή. Κατά καιρούς, κάποιοι αυτοκράτορες κατέφευγαν σε αυτή, αλλά οι περισσότεροι χρησιμοποιούσαν ως εσχάτη τιμωρία, μια μέθοδο που σήμερα μας φαίνεται αποτρόπαια: τον ακρωτηριασμό κάποιας μορφής. Αλλά μου φαίνεται, ότι οι περισσότεροι άνθρωποι θα προτιμούσαν να τους κόψουν π.χ. ένα χέρι, παρά να τους θανατώσουν.
Υπάρχει εδώ και καιρό ένας διάλογος ανοικτός στην Ελλάδα. Υπάρχουν σύγχρονοι Έλληνες διανοούμενοι που υποστηρίζουν ότι το Βυζάντιο δεν αξίζει να μελετηθεί ιδιαίτερα, ότι δε δημιούργησε τίποτε, ότι είχε σχολιαστές των γραφών κι όχι διανοούμενους. Με μια φράση «δεν ήταν και τίποτε αξιομνημόνευτο».
Νομίζω ότι αυτοί οι Έλληνες είναι πολύ άδικοι με τους βυζαντινούς τους προγόνους. Δεν ήταν μια κοινωνία χωρίς διανοούμενους αρκεί να δεις τη δουλειά και την πρόοδο της βυζαντινής ιατρικής. Μπορεί να μη συμπαθεί κάποιος τη θρησκεία, αλλά μερικοί από τους εκκλησιαστικούς συγγραφείς όπως οι Καπαδόκες πατέρες, και πολλοί ακόμη, ως το Γρηγόριο τον Παλαμά, ήταν άνθρωποι μοναδικής πνευματικότητας... Υπήρχε έντονη διανόηση και πνευματική ζωή στο Βυζάντιο. Κυρίως δε, στο τέλος των βυζαντινών χρόνων, π.χ. στην Παλαιοντολόγεια περίοδο. Είναι αρκετά περίεργο πως, την ώρα που η αυτοκρατορία συρρικνώνονταν η διανόηση ήταν πιο ανθηρή από ποτέ.
Κάποιοι άλλοι υποστηρίζουν ότι δεν είχε τέχνη.
Τότε αυτοί δεν πρέπει να ξέρουν τίποτε από τέχνη. Η βυζαντινή τέχνη ήταν από τις μεγαλύτερες σχολές τέχνης παγκοσμίως. Κανένας αρχαίος Έλληνας δε θα μπορούσε να χτίσει την Αγία Σοφία, αυτό απαιτούσε πολύ βαθιά τεχνική γνώση. Κάποιοι, ξέρετε, υποστηρίζουν, ότι η βυζαντινή τέχνη είναι στατική. Δεν ήταν καθόλου στατική, αλλά ήταν μια σχολή τέχνης από τις σημαντικότερες στον κόσμο, που όσο περνά ο καιρός εκτιμάται όλο και περισσότερο, κι όσοι έλληνες διανοούμενοί σας λένε ότι το Βυζάντιο δε δημιούργησε τίποτε, είναι τυφλοί.
Άρα, όσοι χαρακτηρίζουν «απλή μίμηση κι αντιγραφή» τη βυζαντινή τέχνη, μάλλον σφάλλουν.
Αν κάνεις κάτι άριστα, μπορείς να το επαναλάβεις άριστα. Αλλά υπήρχαν πάντα διαφορές. Βλέποντας μια εικόνα, μπορούμε τη χρονολογήσουμε αν ήταν όλες ίδιες αυτό δε θα συνέβαινε. Υπάρχουν συγκεκριμένες παραδόσεις που διατηρούνταν, αλλά η τέχνη αυτή παρουσιάζει μεγάλες διαφορές από αιώνα σε αιώνα. «Κόλλησε» και παρέμεινε η ίδια μετά την πτώση της Τουρκοκρατίας, διότι έλειπαν από τη χώρα σας οι φωτισμένοι χορηγοί.* Η τέχνη των Παλαιολόγων είναι πολύ διαφορετική από την Ιουστινιάνεια. Φυσικά, είχε και αναλογίες, αλλά δεν ήταν μιμητική. Τα πράγματα είναι απλά: οι άνθρωποι που κατατρέχουν το Βυζάντιο ποτέ δεν το μελέτησαν, ξεκίνησαν με προκαταλήψεις εναντίον του. Δε γνωρίζουν τι κατόρθωσε, τι επετεύχθη.
Υποστηρίζεται από ορισμένους ότι το βυζάντιο δεν ήταν Ελληνικό και δεν αποτέλεσε κανενός είδους συνέχεια της αρχαίας Ελλάδας. Δεν είχε δημοκρατία, ή έστω δημοκρατικούς θεσμούς.
Δε νομίζω ότι οι σύγχρονοι έλληνες είναι περισσότερο έλληνες από τους βυζαντινούς. Μέσα στο χρόνο, μες στους αιώνες, οι φυλές δε μένουν καθαρές, υπάρχουν όμως ορισμένα χαρακτηριστικά των πολιτισμών που παραμένουν εθνικά. Οι βυζαντινοί χρησιμοποιούσαν την ελληνική γλώσσα που άλλαξε λίγο, αλλά οι γλώσσες αλλάζουν ενδιαφέρονταν για τη φιλοσοφία και τη φιλοσοφική ζωή πάρα πολύ, ήταν μεν υπήκοοι ενός αυτοκράτορα, αλλά αυτός ο αυτοκράτορας έπρεπε να φέρεται σωστά, γιατί γίνονταν εύκολα λαϊκές εξεγέρσεις. Το χειρότερο που θα μπορούσαν να πουν για το Βυζάντιο είναι πως ήταν, μάλλον, ένα γραφειοκρατικό κράτος. Όμως είχε μια πολύ μορφωμένη γραφειοκρατία, πολύ πιο μορφωμένη από τους γραφειοκράτες του σημερινού κόσμου. Και, τι εννοείτε με τη λέξη «δημοκρατία»; Ήταν όλη η αρχαία Ελλάδα δημοκρατική; Όχι. Θα έλεγα στους Ελληνες που υποστηρίζουν κάτι τέτοιο, να διαβάσουν την ίδια τους την ιστορία, ειδικότερα της κλασσικής Ελλάδας. Εκεί, θα βρουν πολλά να κατακρίνουν... Ποτέ μου δεν κατάλαβα τι ακριβώς σημαίνει «δημοκρατία». Στα περισσότερα μέρη του κόσμου σήμερα, δημοκρατία σημαίνει να σε κυβερνούν τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, οι εφημερίδες, η τηλεόραση. Διότι, είναι θεμιτό να έχουμε αυτό που ονομάζεται «λαϊκή ψήφος» αλλά, από τη στιγμή που οι άνθρωποι δεν μπορούν να κρίνουν μόνοι τους κι υπάρχουν πολλοί άνθρωποι στο σύγχρονο κόσμο που δε σκέφτονται τότε μεταφέρουν την εξουσία στα χέρια όσων κατέχουν τα ΜΜΕ, οι οποίοι, με τη δύναμη που έχουν, θα έπρεπε να επιλέξουν το δύσκολο δρόμο και να μορφώσουν όλο τον κόσμο. Πολλοί εξ αυτών, όχι όλοι ευτυχώς, είναι ανεύθυνοι. Δημοκρατία μπορεί να υπάρξει μόνον εάν έχουμε ένα υψηλής μόρφωσης κοινό. Σε μία πόλη σαν την αρχαία Αθήνα υπήρχε δημοκρατία χωρίς να σκεφτόμαστε πως περνούσαν οι σκλάβοι ή οι γυναίκες, διότι οι άνδρες είχαν όλοι πολύ καλή μόρφωση. Συνήθως δεν εξέλεγαν τους κυβερνήτες τους, τραβούσαν κλήρο, σα να το άφηναν στα χέρια του Θεού καμία σχέση με τη βουλή των κοινοτήτων.
Υπήρχε κοινωνικό κράτος στο Βυζάντιο;
Η Εκκλησία έκανε πολλά για τους ανθρώπους. Το Βυζάντιο είχε πλήρη κοινωνική αίσθηση. Τα νοσοκομεία ήταν πολύ καλά, όπως και τα γηροκομεία, τα οποία ανήκαν κυρίως στην Εκκλησία, αλλά όχι μόνο σε αυτήν υπήρχαν και κρατικά. Ας μη ξεχνάμε ότι ένας από τους πιο υψηλόβαθμους αξιωματούχους του κράτους ήταν ο Ορφανοτρόφος. Σίγουρα η Εκκλησία έπαιξε βασικό κοινωνικό ρόλο. Δεν ήταν απλά ένα καθεστώς ερημιτών που κάθονταν στο Αγιον Όρος ήταν κι αυτό, αλλά υπήρχε ένα σύστημα από μοναστήρια στις πόλεις. Τα μοναστήρια φρόντιζαν τους Οίκους για τους γέροντες, των οποίων οι μοναχοί μόρφωναν τη νεολαία κυρίως τα αγόρια γιατί τα κορίτσια μορφώνονταν στο σπίτι και τα περισσότερα παρείχαν πολύ καλή μόρφωση. Τα κορίτσια του Βυζαντίου είχαν πολλές φορές καλύτερη παιδεία διότι «απολάμβαναν» περισσότερη ιδιωτική, προσοχή. Νομίζω ότι η βαθμολογία που θα δίναμε στο κοινωνικό έργο της Εκκλησίας, στο Βυζάντιο είναι ιδιαίτερα υψηλή.
Και η παιδεία τους, κατά το Μέγα Βασίλειο, όφειλε να στηρίζεται στον Όμηρο, τον «διδάσκαλο των αρετών».
Ήταν γνώστες της αρχαίας ελληνικής Γραμματείας. Είναι αξιομνημόνευτο, ωστόσο, ότι δεν έδιναν μεγάλη σημασία στους Αττικούς Τραγωδούς, αλλά στους λοιπούς ποιητές. Υπάρχει η διάσημη ιστορία μιας ελκυστικής κυρίας, φίλης ενός αυτοκράτορα, που μας διηγείται η Άννα Κομνηνή. Την ώρα που η κυρία περνούσε, κάποιος της φώναξε έναν ομηρικό στίχο, που μιλούσε για την Ελένη στην Τροία, κι εκείνη κατάλαβε το υπονοούμενο. Δεν υπήρχε κανείς λόγος να της εξηγήσει κάποιος, ποιανού ήταν οι στίχοι. Όλα ανεξαιρέτως τα αγόρια και τα κορίτσια ήξεραν τον Όμηρο. Η Άννα Κομνηνή δεν εξηγεί ποτέ τα σημεία στα οποία αναφέρεται στον Όμηρο, όλοι οι αναγνώστες της τα γνώριζαν.
Αμόρφωτοι, δεν υπήρχαν στο Βυζάντιο;
Άλλα ήταν τα προβλήματα της βυζαντινής γραμματείας. Ήταν τόσο καλοί γνώστες της αρχαίας ελληνικής γραμματείας ώστε επηρεάστηκαν στη διαμόρφωση της γλώσσας. Πολλοί ιστορικοί ήθελαν να γράψουν σαν τον Θουκυδίδη, δεν ήθελαν να γράψουν στη γλώσσα που τους ήταν πιο φυσική αλλά στην αρχαία. Η μεγάλη τραγωδία των βυζαντινών γραμμάτων ήταν η εξάρτησή της από την κλασσική γραμματεία. Όχι γιατί δεν γνώριζαν αρκετά, αλλά γιατί γνώριζαν πολύ περισσότερα από όσα ήταν απαραίτητα, για το δικό τους «δημιουργικό» καλό.
Θα θέλατε να ζείτε στο Βυζάντιο;
Δεν ξέρω αν προσωπικά θα ταίριαζα στην εποχή του Βυζαντίου. Αν ζούσα τότε, σκέφτομαι ότι θα αναπαυόμουν σε κάποιο μοναστήρι, ζώντας, όπως πολλοί μοναχοί ζούσαν, μια ζωή διανοούμενου, χωμένος στις θαυμάσιες βιβλιοθήκες που διέθεταν. Δε νομίζω πως θα ήθελα μια ζωή στη βυζαντινή πολιτική, αλλά, είναι πολύ δύσκολο να βρεις μια περίοδο στην παγκόσμια ιστορία στην οποία θα ήθελες να ζήσεις... Όλα εξαρτώνται από το πολίτευμα, την κοινωνία, την τάξη στην οποία γεννιέσαι. Θα ήθελα να ζω στη Βρετανία του 18ου αιώνα αν είχα γεννηθεί αριστοκράτης, αλλιώς δε θα μου άρεσε καθόλου. Είναι πολύ δύσκολο να απαντηθεί το ερώτημά σας.
Η κατάσταση στη Βαλκανική σας ανησυχεί;
Με ενδιαφέρουν πολύ τα Βαλκάνια, είναι ένα μέρος του κόσμου που με «συντροφεύει» πολλά χρόνια, κι έτσι, φυσικά, και ενδιαφέρομαι και θλίβομαι. Δεν γνωρίζω τι μπορεί να φέρει το μέλλον. Ενα από τα πράγματα που με ενοχλεί ελαφρώς στα γηρατειά μου, είναι ότι, θα ήθελα να γνωρίσω τι θα συμβεί σε συγκεκριμένα μέρη του κόσμου και κυρίως στα Βαλκάνια σε μερικά χρόνια. Η Ελλάδα θα προχωρήσει, και από τις υπόλοιπες Βαλκανικές χώρες μάλλον και η Βουλγαρία. Αλλά για τη Ρουμανία και την Γιουγκοσλαβία... νοιώθω απελπισμένος όταν σκέφτομαι το μέλλον τους...
Μήπως τα Βαλκάνια πληρώνουν την ιστορία τους, σήμερα;
Κατά κάποιο τρόπο, ναι. Είναι μεγάλο πρόβλημα να έχεις μεγάλη ιστορία. Διότι, έχεις πολύ περισσότερες μνήμες από ότι μπορείς να σηκώσεις. Είναι μια τραγωδία στην περιοχή αυτές οι μνήμες, διότι έχεις να νοιαστείς για πάρα πολλά. Δεν κυλούν εύκολα τα πράγματα, λόγω της αρχαίας, με βαθιές ρίζες, μνήμης.
Πρόσφατα άνοιξε ένας παγκόσμιος διάλογος και στη χώρα σας για το κατά πόσον ο Γ' Παγκόσμιος Πόλεμος θα είναι θρησκευτικός.
Ανησυχώ για συγκεκριμένες θρησκείες, με ανησυχούν οι εξτρεμιστές μουσουλμάνοι, οι οποίοι αποτελούν ένα πολύ ρεαλιστικό κίνδυνο για τον πολιτισμό, αλλά η θρησκεία χρειάζεται. Οι άνθρωποι θα νοιώσουν ευτυχέστεροι, λιγότερο χαμένοι, με τη θρησκεία σήμερα. Το πρόβλημα είναι ότι δεν μπορούμε να έχουμε μία παγκοσμία θρησκεία, και οι διάφορες θρησκείες ποτέ δε συμπάθησαν ιδιαιτέρως η μία την άλλη. Η φιλανθρωπία δεν καλύπτει και το γείτονα της διπλανής πόρτας, αν αυτός πρεσβεύει άλλη θρησκεία. Δεν νομίζω, δηλαδή, ότι η θρησκεία θα είναι η σωτηρία, αλλά δεν γνωρίζω και τίποτε που να μπορεί να είναι η σωτηρία. Με τον πληθυσμό να αυξάνεται, είναι πολύ δύσκολο να βελτιωθούν τα δεδομένα της εκπαίδευσης, σε παγκόσμια κλίμακα. Απλώς, ποτέ δε θα υπάρξουν αρκετοί δάσκαλοι στον κόσμο, τουλάχιστον μορφωμένοι δάσκαλοι. Φοβάμαι πως είμαι απαισιόδοξος.
Πώς βλέπετε την Ορθοδοξία μες σε αυτό τον κύκλο;
Έχω μεγάλο σεβασμό για τα χριστιανικά δόγματα, και κυρίως για την Ορθοδοξία, διότι μόνον η Ορθοδοξία αναγνωρίζει πως η θρησκεία είναι μυστήριο. Οι ρωμαιοκαθολικοί κι οι προτεστάντες θέλουν να τα εξηγήσουν όλα. Είναι άσκοπο να πιστεύεις σε μία θρησκεία, θεωρώντας ότι αυτή η θρησκεία θα σε βοηθήσει να τα καταλάβεις όλα. Ο σκοπός της θρησκείας είναι ακριβώς για να μας βοηθάει να κατανοήσουμε το γεγονός ότι δε μπορούμε να τα εξηγήσουμε όλα. Νομίζω πως η Ορθοδοξία συντηρεί αυτό το πολύτιμο αίσθημα του μυστηρίου.
Μα, χρειαζόμαστε το μυστήριο;
Το χρειαζόμαστε, χρειαζόμαστε αυτήν τη γνώση που λέει πως στο σύμπαν υπάρχουν πολύ περισσότερα από αυτά που μπορούμε να κατανοήσουμε. Χρειαζόμαστε την διανοητική μετριοφροσύνη, κι αυτή απουσιάζει, ειδικά μεταξύ των Δυτικών Εκκλησιαστικών ανδρών.
Αυτό είναι χαρακτηριστικό της σχέσης των ορθοδόξων με τους αγίους τους ο σεβασμός της ταπεινότητας. Πώς σχολιάζετε το γεγονός ότι αρκετοί άγιοι ανακατεύτηκαν στην πολιτική ή άσκησαν πολιτική;
Όλοι όσοι θέλουν να επηρεάσουν άλλους ανθρώπους ασκούν πολιτική, και είναι πολιτικοί. Πολιτική σημαίνει να προσπαθείς να οργανώσεις την Πόλιν με ένα νέο τρόπο σκέψης. Οι άγιοι είναι πολιτικοί. Ποτέ δεν πίστεψα ότι μπορείς να διαχωρίσεις την πίστη προς τους Αγίους από τη διανόηση. Επιστρέφω σε όσα είπα για τις εκκλησίες. Από τη στιγμή που προσπαθείς να εξηγήσεις τα πάντα, καταστρέφεις ουσιαστικά αυτό που θα έπρεπε να αποτελεί την ανθρώπινη διαίσθηση, αυτή που συνδέει τη διανόηση με τους αγίους και την αίσθηση του Θεού.
Διανόηση, πολιτική και πίστη στα Θεία, λοιπόν, μπορούν να βαδίζουν μαζί;
Αποτελεί παράδειγμα η πόλη σας, η Θεσσαλονίκη. Ήταν πολύ φημισμένη για τους διανοητές της, ειδικά στα ύστερα βυζαντινά χρόνια. Αλλά είχε και βοήθεια από τους στρατιωτικούς της που, όπως ο Άγιος Δημήτριος, που έρχονταν να τη σώσουν στη σωστή στιγμή. Η πίστη στους Αγίους σου δίνει κουράγιο να υπερασπιστείς την πόλη από τις επιθέσεις, όπως έκανε κι ο Αη Δημήτρης.
Πώς βλέπετε τις άλλες εκκλησίες;
Η ρωμαιοκαθολική εκκλησία ήταν πάντα και πολιτικό ίδρυμα, εκτός από θρησκευτικό, και πάντα ενδιαφερόταν για το νόμο. Πρέπει να θυμόμαστε πως, όταν η ρωμαϊκή αυτοκρατορία κατέρρευσε στη Δύση και ήρθαν τα βαρβαρικά βασίλεια, οι ρωμαίοι άρχοντες χάθηκαν αλλά οι εκκλησιαστικοί άνδρες παρέμειναν, κι ήταν κι οι μόνοι με ρωμαϊκή μόρφωση. Οπότε, αυτοί χρησιμοποιήθηκαν από τους βάρβαρους βασιλείς για να εφαρμόσουν το νόμο. Ετσι, η Δυτική Εκκλησία «ανακατεύτηκε» με το νόμο. Τον βλέπεις το νόμο στη ρωμαιοκαθολική Εκκλησία: θέλει να είναι όλα νομικά κατοχυρωμένα. Στο Βυζάντιο και είναι ενδιαφέρον πώς μετά την τουρκική κατάκτηση τα υποστρώματα παραμένουν η Εκκλησία ενδιαφέρεται μόνον για τον Κανόνα, το νόμο των γραφών. Δεν έχει την επιθυμία να καθορίσει τα πάντα. Στις δυτικές Εκκλησίες που αποσχίστηκαν από τη ρωμαιοκαθολική, η ανάγκη του νόμου, του απόλυτου καθορισμού, έχει κληρονομηθεί. Εχει πολύ ενδιαφέρον να μελετήσει κανείς και μελετώ εδώ και καιρό το διάλογο ανάμεσα στην Αγγλικανική Εκκλησία του 17ου αιώνα και την Ορθόδοξη. Οι Αγγλικανοί ήταν ιδιαίτερα ανάστατοι διότι δεν μπορούσαν να καταλάβουν τι πίστευαν οι Ορθόδοξοι σχετικά με την μεταβολή του οίνου και του άρτου σε αίμα και σώμα. Οι Ορθόδοξοι έλεγαν «είναι μυστήριο, που δεν μπορούμε να κατανοήσουμε. Πιστεύουμε ότι γίνεται, αλλά το πώς δεν το γνωρίζουμε». Οι Αγγλικανοί όπως κι οι ρωμαιοκαθολικοί ήθελαν μια καθαρή εξήγηση. Αυτή είναι η τυπική διαφορά των Εκκλησιών και γι'αυτό ακριβώς αγαπώ τους Ορθοδόξους.
Τι γνώμη έχετε για τους νεοέλληνες;
Υπάρχει ακόμη ζωντανή στο λαό αυτή η γρήγορη κατανόηση των πραγμάτων και των καταστάσεων. Υπάρχει έντονη επίσης, η άλλη ποιότητα των Βυζαντινών: η ζωηρή περιέργεια. Και οι νεοέλληνες έχουν, όπως είχαν κι οι Βυζαντινοί, αντίληψη της σημασίας τους στην ιστορία του πολιτισμού. Ολα αυτά δείχνουν μία ιστορική ενότητα, άλλωστε κανείς λαός δεν διατηρεί όλα τα χαρακτηριστικά του απείραχτα. Πολλά εξαρτώνται από τη γλώσσα, που είναι ο καλύτερος τρόπος συντήρησης της παράδοσης. Η γραμματεία του Βυζαντίου πληγώθηκε από τη σχέση της με την αρχαία γραμματεία. Ευτυχώς, οι νεοέλληνες έχουν τη δημοτική που επέτρεψε στην νεοελληνική γραμματεία να προχωρήσει, να εξελιχθεί μ' έναν τρόπο που οι βυζαντινοί δεν κατάφεραν, με εξαίρεση την κρητική λογοτεχνία και το Διγενή. Τα μεγάλα βυζαντινά αριστουργήματα ήταν μάλλον λαϊκά.
...Βόλτα στον Κήπο και Ιστορίες Ποίησης**
Πρωτογνώρισα το Σεφέρη όταν ήμουν στην Ελλάδα, αμέσως μετά τον πόλεμο. Όταν ήρθε πρεσβευτής στο Λονδίνο, τον έβλεπα πολύ συχνά. Εκείνη την εποχή, περνούσα πολύ καιρό σε ένα νησί στη Δυτική Ακτή της Σκωτίας, με πολύ μαλακό κλίμα λόγω του Ρεύματος του Κόλπου. Μια αλέα με φοινικιές οδηγούσε στο σπίτι μου. Ήρθε κι έμεινε μαζί με τη γυναίκα του. Ο καιρός ήταν υπέροχος, όπως συμβαίνει συχνά εκεί, και μου είπε «Είναι πιο όμορφα κι από τα ελληνικά νησιά» κάτι πολύ ευγενικό εκ μέρους του. Είχαμε τακτική αλληλογραφία μέχρι το θάνατό του... Όταν έφυγε από το Λονδίνο για την Αθήνα, μου χάρισε την κάβα του, μια κάβα αποτελούμενη αποκλειστικά από ούζο και ρετσίνα. Ακόμη δεν έχω πιει όλο το ούζο, έχω... Είχε πει ότι 'Οι Κέλτες είναι οι ρωμιοί του Βορρά', ναι, το διασκέδαζε να κάνει τέτοια σχόλια. Αν κι εδώ έχει αρκετό δίκαιο...
Ο Καβάφης είναι από τους μεγαλύτερους ποιητές του κόσμου, και μάλιστα πρωτότυπος... Εκείνον που δε μπορώ να διαβάσω είναι ο Καζαντζάκης, τον γνώριζα προσωπικά, αλλά δεν μπορώ να τον διαβάσω, ποτέ δε μου άρεσε για να είμαι ειλικρινής. Μ' αρέσει ο Ελύτης και πότε πότε βρίσκω κάτι σημαντικό στο Σικελιανό. Τους νεώτερους δεν τους γνωρίζω, σταμάτησα να παρακολουθώ, κι όπως ξέρετε ανήκω σε μια πολύ παλιά γενιά.
ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
* Οι βυζαντινοί αγιογράφοι δε μας είναι γνωστοί, διότι ο δημιουργός του ναού θεωρούνταν ο χορηγός, εκείνος που έδινε τα χρήματα και βεβαίως είχε άποψη επί του συνόλου. Σε ελάχιστες περιπτώσεις γνωρίζουμε το όνομα ενός αγιογράφου ή αρχιτέκτονα, στους έντεκα αιώνες του Βυζαντίου, αλλά σχεδόν πάντα μας είναι γνωστό το όνομα του χορηγού.
** Ο σερ Στήβεν μας ξενάγησε στον κήπο του σπιτιού του, μετά τη συνέντευξη, μιλώντας ελεύθερα, για τους αγαπημένους Ελληνες φίλους του. Η κουβέντα ήταν σχεδόν ολόκληρη «off the record», εκτός των αποσπασμάτων που δημοσιεύονται εδώ, τα οποία εν γνώσει του ειπώθηκαν «on camera», καθώς μας έδειχνε το αρχαιότερο δέντρο του κήπου του.
http://infognomonpolitics.blogspot.gr/2013/01/sir-steven-runciman.html
Εικόνες από http://www.agiazoni.gr/article.php?id=33181659917529212873
2. Runciman: Ευτυχώς υπάρχει η Ορθόδοξη Εκκλησία
Η τελευταία συνέντευξη του sir Steven Runciman. Από την "Καθημερινή".
Ευτυχώς, υπάρχει η Ορθόδοξη Εκκλησία Προδημοσίευση της τελευταίας
συνέντευξης του βυζαντινολόγου σερΣτίβεν Ράνσιμαν, που μιλάει για το
Βυζάντιο και τον σύγχρονο κόσμο «Χαίρομαι με τη σκέψη ότι στα επόμενα 100 χρόνια η Ορθοδοξία θα είναι η μόνη ιστορική Εκκλησία που θα υφίσταται. Η
Αγγλικανική Εκκλησία είναι σε πολύ κακά χάλια. Η Ρωμαιοκαθολική χάνει
συνεχώς έδαφος»... Αποψη που εκφράζει ο κορυφαίος βυζαντινολόγος σερ
Στίβεν Ράνσιμαν, σε συνέντευξηπου παρεχώρησε λίγο πριν από το θάνατό του
στο περιοδικό «Πεμπτουσία» και την οποία προδημοσιεύει σήμερα η
«Καθημερινή». Ο Ράνσιμαν, που επισκέφθηκε την Αθωνική Πολιτεία για πρώτη
φορά το 1936, ομιλεί για το Βυζάντιο, την Ορθοδοξία, το Άγιο Όρος.
«Πολύ αμφιβάλλω αν θα έχουμε ποτέ ενωμένη την Ευρώπη ή όλο τον κόσμο.
Πιστεύω, όμως, ότι στο πρόβλημα της ενότητας των λαών, η Ορθοδοξία
προσφέρει μια άριστη επίλυση επειδή, κατ' αρχάς, δεν προβάλλει τον
εθνικισμό», τονίζει μεταξύ άλλων ο 97ετής Βρετανός, ο οποίος προσφάτως
αναβαπτίσθηκε επισκεφθείς τη Μονή Βατοπαιδίου.
Πότε πρωτοήλθατε στο Αγιον Ορος;
Ποιο
ακριβώς υπήρξε το κίνητρό σας που σας ώθησε να ασχοληθείτε σε όλη σας
σχεδόν τη ζωή σχετικά με τη μελέτη του βυζαντινού πολιτισμού;
Ανάμεικτοι λόγοι με παρακίνησαν. Όταν ήμουν 7-8 χρόνων, άρχισα να
μαθαίνω αρχαία ελληνικά διότι μου άρεσε η Κλασική ελληνική γλώσσα.
Ταυτοχρόνως καταγοητευόμουνα από τη Μεσαιωνική Εποχή και κανείς, σχεδόν,
δεν ενδιαφερόταν σχετικά με τη Μεσαιωνική Ελλάδα. Έτσι, απεφάσισα να
έχω ως κύριό μου ενδιαφέρον τον Μεσαιωνικό Ελληνισμό. Η Ελλάδα και οι
γειτονικές βαλκανικές χώρες, καθώς και οι Σταυροφορίες, οι οποίες
υπήρξαν ολότελα καταστρεπτικές, με αποτέλεσμα τον όλεθρο του Ανατολικού
Ρωμαϊκού κράτους και την υποδούλωση του Ανατολικού Χριστιανισμού.
Είχατε γνωρίσει κάποιο πρόσωπο που σας βοήθησε να ειδικευτείτε στις βυζαντινές σπουδές;
Όταν άρχισα τις σπουδές μου, κορυφαίος βυζαντινολόγος ήταν ο καθηγητής
δρ Bury, ακαδημαϊκός, που πριν ασχολήθηκε με την Κλασική Ελλάδα και
κατόπιν ασχολήθηκε με το Βυζάντιο. Όμως ήταν μοναχικός άνθρωπος και δεν
επιθυμούσε να έχει φοιτητές. Επίσης, δεν του άρεσε που υποχρεώθηκε να με
κάνει μαθητή του. Δυσκολευόμουνα πολύ να τον συναντήσω. Τον
πρωτογνώρισα στο γραφείο του στο Cambridge· ήταν ο πλέον διάσημος
καθηγητής της Ιστορίας εκεί και προσπάθησε να με αποθαρρύνει πολύ. Στο
τέλος μου είπε ότι θα έχανα τον καιρό μου μελετώντας την Ανατολική
Ευρώπη και τους μεσαιωνικούς χρόνους, εκτός εάν ήξερα σλαβονικές
γλώσσες. Εγώ έτυχε να γνωρίζω από μόνος μου ρωσικά. Τελικά, αναγκάστηκε
να με δεχθεί. Παρόλο τούτο, δεν ήταν πάντοτε εύκολο να τον προσεγγίζω.
Λόγω γήρατος και ασθενικότητας απουσίαζε από το γραφείο του. Γι' αυτό
του έστελνα γραπτές σημειώσεις και απορίες στο σπίτι του οι οποίες όμως
ουδέποτε έφθασαν στα χέρια του. Αργότερα, κάποιος μου ανέφερε ότι και η
κ. Bury πίστευε πως ο κ. Bury δεν θα έπρεπε να ενοχλείται με τέτοια
πράγματα, και ως εκ τούτου κατέστρεφε ό,τι του έδιδα. Συν τω χρόνω,
ανακάλυψα ότι κάθε πρωί έκανε περίπατο γύρω από το Cambridge και
παραφύλαγα να περάσει· μάλιστα, του άρεσε να έχει κάποιο συνοδό στη
βόλτα του. Τον συνόδευα κρατώντας ένα τετράδιο και ρωτώντας τον τα
σχετικά. Και πραγματικά είχε μεγάλη γνώση και εύστροφο νου. Δεν
χρειαζόταν σχεδόν ποτέ να ανατρέξει στα κείμενα και τις μελέτες, διότι
πάντοτε γνώριζε τι να απαντήσει. Σε περίπτωση που δεν θυμόταν ή αγνοούσε
κάτι, μου έστελνε μετά από λίγο την επιστημονική του απάντηση.
Δυστυχώς, όμως, υπήρξε ο πρώτος και μοναδικός μου διδάσκαλος. Ύστερα από
κάποιο χρονικό διάστημα αρρώστησα εγώ και άφησα το Cambridge. Όταν
ύστερα επέστρεψα, είχε πεθάνει. Από κει και πέρα έπρεπε μόνος μου να
προχωρήσω στο όλο θέμα.
Σήμερα, ο μέσος Ευρωπαίος τι γνωρίζει για το Βυζάντιο;
Ο μέσος Ευρωπαίος αρχίζει να μαθαίνει περισσότερο γι' αυτό, αφού
υπάρχουν σήμερα πολλοί βυζαντινολόγοι. Στη Βρετανία, κάθε χρόνο
διοργανώνουμε βυζαντινό συνέδριο με μεγάλη συμμετοχή ενδιαφερομένων.
Επίσης, στα πανεπιστήμιά μας οι φοιτητές επιδεικνύουν αυξανόμενο
ενδιαφέρον. Και στην ευρωπαϊκή ήπειρο, στη Γαλλία και τη Γερμανία,
υπήρχαν πάντοτε σχολές περί Βυζαντίου, οι οποίες ήταν μάλλον
περιορισμένες, αλλά έχω την πεποίθηση ότι και εκεί επίσης το ενδιαφέρον
αυξάνεται. Στην Αμερική, δε, υπάρχει ένα Ίδρυμα Ερευνών που είναι πολύ
«προικισμένο», στην Ουάσιγκτον DC, στο Dumbarton Oaks. Το ινστιτούτο
αυτό ιδρύθηκε από μία εκατομμυριούχο Αμερικανίδα, η οποία ήταν
«ερωτευμένη» κυριολεκτικά με το ναό της Αγίας Σοφίας στην
Κωνσταντινούπολη. Όταν την πρωτογνώρισα ήταν σύζυγος κάποιου Αμερικανού πρέσβη. Αργότερα συναντηθήκαμε στο Λονδίνο όταν αυτή γευμάτισε με τους γονείς μου. Με ρώτησε ποιο ήταν το επάγγελμά μου και της απάντησα, βυζαντινολόγος. Και τότε μου είπε ότι αυτό ήταν το πράγμα που πολύ την ενδιέφερε και σχεδίαζε να ιδρύσει αυτό το ίδρυμα στο Dumbarton Oaks. Γι' αυτά όλα αισθάνομαι ότι κατά τη διάρκεια της μακράς ζωής μου έβλεπα το Βυζάντιο να θεωρείται σαν κάτι σκοτεινό και σχεδόν άγνωστο θέμα, ενώ σήμερα έχοντας πολλούς μαθητές, έχω την πεποίθηση ότι θα γίνει όλο και πιο γνωστό.
Κωνσταντινούπολη. Όταν την πρωτογνώρισα ήταν σύζυγος κάποιου Αμερικανού πρέσβη. Αργότερα συναντηθήκαμε στο Λονδίνο όταν αυτή γευμάτισε με τους γονείς μου. Με ρώτησε ποιο ήταν το επάγγελμά μου και της απάντησα, βυζαντινολόγος. Και τότε μου είπε ότι αυτό ήταν το πράγμα που πολύ την ενδιέφερε και σχεδίαζε να ιδρύσει αυτό το ίδρυμα στο Dumbarton Oaks. Γι' αυτά όλα αισθάνομαι ότι κατά τη διάρκεια της μακράς ζωής μου έβλεπα το Βυζάντιο να θεωρείται σαν κάτι σκοτεινό και σχεδόν άγνωστο θέμα, ενώ σήμερα έχοντας πολλούς μαθητές, έχω την πεποίθηση ότι θα γίνει όλο και πιο γνωστό.
Πώς οι διάφοροι άνθρωποι στην Ευρώπη και την Αμερική θεωρούν τον βυζαντινό πολιτισμό;
Προς το παρόν, ο πολιτισμός αυτός δεν έχει πάρα πολύ διεισδύσει στη
συνείδησή τους. Όμως, τώρα, σε διάφορα πανεπιστήμια δεν είναι πλέον
κάποιο θέμα που αγνοείται ή περιφρονείται. Αντιθέτως, είναι κάτι που
συνεχώς αναπτύσσεται ζωηρά, ενώ στα χρόνια μου ήταν σχεδόν άγνωστο. Η
διαπίστωση αυτή με ευχαριστεί και με ενθαρρύνει για το μέλλον.
Πώς αισθάνονται οι άνθρωποι της δυτικής αντιλήψεως σε αναφορά με το Αγιον Όρος; Πώς το βλέπουν;
Μου φαίνεται ότι είναι γι' αυτούς ένας αινιγματώδης τόπος και ασφαλώς οι
γυναίκες δεν καταλαβαίνουν σχεδόν τίποτα για το Αγιον Όρος. Φυσικά, οι
επισκέπτες που έρχονται εδώ επιστρέφουν ενθουσιασμένοι και έχετε πλέον
θαυμαστή τον πρίγκιπα Κάρολο, που πολύ επιθυμεί και ευχαριστείται όταν
παραμένει κοντά σας.
Γι' αυτό πρόσφατα έμεινε στο Βατοπαίδι για τρεις νύχτες.
Ναι, προσποιήθηκε ότι είχε αποκλειστεί από κακοκαιρία στο Όρος. Αλλά τα
πράγματα ήταν πολύ διαφορετικά. Είχε πει στους ανθρώπους του γιοτ που
τον μετέφερε ότι έπρεπε να πάνε στη Θάσο να περιμένουν, διότι εδώ είχε
δήθεν ξεσπάσει μεγάλη κακοκαιρία. Και πράγματι πέρασε υπέροχα.
Βίντεο Μέγεθος: 202KbΔιάρκεια: 59δευτ. O Ράνσιμαν δεν είναι ο πρώτος αλλά και ούτε ο τελευταίος παιδευμένος αλλοδαπός που τιμά την Ορθοδοξία και τον μοναχισμό του Αγίου Όρους
Τι πιστεύετε σχετικά με την παρουσία της Ορθοδοξίας στη σύγχρονη Ευρώπη;
Μερικές φορές -τι να πω- αισθάνομαι πολύ απογοητευμένος από τις άλλες
Εκκλησίες της Δύσεως. Ομως χαίρομαι με τη σκέψη ότι στα επόμενα 100
χρόνια η Ορθοδοξία θα είναι η μόνη ιστορική Εκκλησία που θα υφίσταται. Η
Αγγλικανική Εκκλησία είναι σε πολύ κακά χάλια. Η Ρωμαιοκαθολική
Εκκλησία χάνει συνεχώς έδαφος. Αλλά ευτυχώς υπάρχει η Ορθόδοξη
Εκκλησία. Μου κάνει μεγάλη εντύπωση ο αυξανόμενος αριθμός αυτών που ασπάζονται την Ορθοδοξία και μάλιστα στη Βρετανία.
Πιστεύω ότι προσφέρει την πραγματική πνευματικότητα που οι άλλες
εκκλησίες δεν μπορούν πλέον να μεταδώσουν. Όλα αυτά με οδηγούν στο
συμπέρασμα ότι η Ορθοδοξία θα διατηρηθεί σε αντίθεση με τις άλλες.
Τι πιστεύετε ότι η Ορθοδοξία θα μπορούσε να προσφέρει σε μια ενωμένη Ευρώπη και γενικά σε όλο τον κόσμο;
Να σας πω· πολύ αμφιβάλλω ότι θα έχουμε ποτέ ενωμένη την Ευρώπη ή όλο
τον κόσμο. Πιστεύω όμως ότι στο πρόβλημα της ενότητας των λαών η
Ορθοδοξία προσφέρει μια άριστη επίλυση, επειδή, κατ' αρχάς, δεν
προβάλλει τον εθνικισμό καθόλου. Αλλά και διότι δίδονται από αυτήν
ευρύτερες και πιο ελεύθερες απόψεις σε σύγκριση με τη Ρωμαιοκαθολική
Εκκλησία. Όλα αυτά με γεμίζουν με την πεποίθηση ότι η Ορθοδοξία έχει
μπροστά της ένα βέβαιο και πολύ καλό μέλλον.
Ποια βυζαντινή φυσιογνωμία θαυμάζετε περισσότερο και γιατί;
Αυτή είναι μια πολύ δύσκολη ερώτηση... με ενδιαφέρουν τόσο πολλές
προσωπικότητες. Θαυμάζω όμως περισσότερο μερικούς θρησκευτικούς άνδρες.
Γενικά, οι μη πνευματικοί αλλά σημαντικοί άνθρωποι του Βυζαντίου δεν
είναι, εν πολλοίς για μένα άξιοι θαυμασμού· μερικοί από αυτούς βεβαίως
πραγματικά προσέφεραν. Νομίζω όμως ότι πολλά πνευματικά αναστήματα είναι
περισσότερο θαυμαστά. Έχουν προσφέρει πάρα πολλά πράγματα και υπηρεσίες στον ευρωπαϊκό πολιτισμό.
Στη
Μονή Βατοπαιδίου, ο επιφανής άγιος και μέγας υπέρμαχος της Ορθοδοξίας
Γρηγόριος ο Παλαμάς ξεκίνησε ως μοναχός, παραμένοντας εδώ για τρία
χρόνια. Η Εκκλησία και ιδιαίτερα οι Αγιορείτες τον θαυμάζουν πολύ και
τον τιμούν εξόχως. Τι λέει η Δύση γι' αυτόν;
Να σας πω. Υπάρχει ακόμα προκατάληψη κατά των Παλαμιτών, αυτών που
δέχονται τη θεολογία του. Για μένα προσωπικά τα δόγματά του με αναπαύουν
παρά που άλλοι αντιτίθενται.
Θα υποστηρίζατε την ιδέα τού να επαναλειτουργήσει η Αγία Σοφία στην Πόλη ως τόπος ορθοδόξου λατρείας;
Πολύ θα μου άρεσε αυτό, αλλά αμφιβάλλω εάν κάτι τέτοιο θα μπορούσε να συμβεί. Πάντως, θα με χαροποιούσε πολύ.
Ποια πιστεύετε ότι είναι η πεμπτουσία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας δια μέσου της μακραίωνης ιστορίας της;
Νομίζω ότι θα πρέπει να δώσω μια απάντηση που θα πάρει πολύ χρόνο. Εν
ολίγοις, οι Βυζαντινοί διατηρούσαν πάντοτε -αν και σε ορισμένες
περιστάσεις δεν το πέτυχαν εξ ολοκλήρου- ένα πνευματικό επίπεδο υψηλής
στάθμης και φρονώ ότι αυτό είναι μάλλον η πεμπτουσία, το πιο σημαντικό
στοιχείο τους. Και θα τόνιζα ότι είναι ένα ευρύ και ελεύθερο θρησκευτικό
επίπεδο. Για παράδειγμα, οι βυζαντινές ιεραποστολές στην Ευρώπη
ενεθάρρυναν την έκδοση ιερών κειμένων στη γλώσσα των νεοεισαχθέντων
χριστιανών. Κάτι τέτοιο η Ρώμη ποτέ δεν θα έπραττε. Αυτό είναι ένα
πράγμα, ανάμεσα σε άλλα που πολύ θαυμάζω στους Βυζαντινούς.
Πιστεύουμε ότι το Αγιον Όρος αποτελεί τη συνέχεια αυτής γενικά της βυζαντινής παραδόσεως.
Ασφαλώς.
... Και αισθανόμαστε μεγάλη ευφορία σχετικά με την πρόοδο του σύγχρονου αγιορείτικου μοναχισμού.
Οπωσδήποτε η «αναγέννηση» αυτού του ιερού χώρου δικαιώνει τις ελπίδες
πολλών από εμάς. Εδώ νιώθει κανείς τι πραγματικά σήμαινε η Ορθοδοξία για
τους βυζαντινούς ηγεμόνες και το λαό της. Όντως, εδώ υφίσταται μια
αναγέννηση.
Μερικοί
ισχυρίζονται -και θέλαμε, σερ Ράνσιμαν, τη δική σας άποψη ως ειδικού-
ότι η Αρχαία Ελλάδα ήταν πολύ ένδοξη και ένας υπέροχος πολιτισμός,
πράγμα αναμφισβήτητο, ενώ ο βυζαντινός πολιτισμός υπήρξε μια σκοτεινή
περίοδος του Μεσαίωνος που τους απωθεί. Πέστε μας κάτι σχετικά με αυτό.
Πάντοτε διαμαρτύρομαι εναντίον της θέσεως αυτής! Στο Βυζάντιο υπήρχε
υψηλό ήθος! Σχετικά δε με τη βυζαντινή τέχνη δεν υπήρξε σχεδόν ποτέ
σωστή εκτίμησή της. Εγώ, προσωπικά, πιστεύω ότι ορισμένα βυζαντινά
ψηφιδωτά είναι πολύ πιο υπέροχα από όλα τα αρχαία αγάλματα της κλασικής
εποχής. Έχει γίνει πολύς θόρυβος περί των Ελγινείων μαρμάρων. Δεν μου
προκαλούν πολύ θαυμασμό· θα προτιμούσα πιο παλαιά έργα τέχνης, όπως π.χ.
οι «Κόρες». Δεν θα επιθυμούσα ποτέ μου να είχα αγάλματα ρεαλιστικού
τύπου, εντελώς «ανθρώπινα». Θα με συνάρπαζε εάν είχαν μια πνευματική
διάσταση, όπως οι τόσο εκφραστικές «εξπρεσιονιστικές» βυζαντινές
δημιουργίες που είναι μοναδικές και σχεδόν ανεπανάληπτες. Κάτι το οποίο
συνέβη κατά τη διάρκεια της ζωής μου είναι η εκτίμηση των διαφόρων
βυζαντινών τεχνών και η μείωση της αποκλειστικής συγκεντρώσεως στην
τέχνη του Χρυσού Αιώνος της Αθήνας.
Σας
ευχαριστούμε πολύ για την ευγενική σας διάθεση να μιλήσετε μαζί μας και
ελπίζουμε ότι η Θεία Πρόνοια θα σας χαρίσει μερικά ακόμα χρόνια για να
μπορέσετε να μεταδώσετε σε όσους ακολουθούν τα βήματά σας, οι οποίοι με
τη σειρά τους θα αποδείξουν ότι το Βυζάντιο είναι ζωή και η καρδιά του
ήταν, είναι και θα είναι, η Ορθοδοξία.
Ναι. Βεβαίως, είμαι ήδη 97 ετών και δεν γνωρίζω εάν μπορώ να προσφέρω
κάτι άλλο ακόμη. Πάντως, αναζωογονήθηκα με αυτήν την επίσκεψή μου στο
Άγιο Όρος.
Πριν τελειώσουμε, μια τελευταία ερώτηση, πώς σας φάνηκε η Βατοπαιδινή χορωδία;
Μου άρεσε το ψάλσιμό τους. Τη διακρίνει η απουσία της εκοσμικευμένης
μουσικής και μου δημιουργεί μια υπερβατική ποιότητα, η οποία πρέπει να
υπάρχει στη βυζαντινή μουσική.
3. “Μίλα ρωμέϊκα”
Σεβ. Μητροπολίτου Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου Ιεροθέου
Τελευταία διάβασα ένα βιβλίο γραμμένο από τον Γιώργο Βαλέτα με τίτλο “της
Ρωμιοσύνης” και θα ήθελα να παρουσιάσω με συντομία το πρώτο του κείμενο με
τίτλο “η ανάσταση της ρωμηοσύνης”, που γράφηκε πριν πολλά χρόνια και το οποίο
είναι χαρακτηριστικό και καθοριστικό του όλου "πνεύματος" του
συγγραφέα.
 |
| ΣΥΜΠΟΣΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΣΤΗ ΣΑΜΟ. ΓΙΩΡΓΟΣ ΒΑΛΕΤΑΣ, ΓΙΑΝΝΗΣ ΡΙΤΣΟΣ (27/08/1978) |
Λίγα λόγια κατ' αρχάς για τον Γιώργο Βαλέτα. Γεννημένος στην Μυτιλήνη,
σπούδασε φιλολογία, εργάσθηκε στην Εθνική Βιβλιοθήκη και υπήρξε συνεργάτης σε
διάφορες εγκυκλοπαίδειες, διορίσθηκε καθηγητής στα Γυμνάσια, συμμετείχε στους
αγώνες του λαού κατά την κατοχή, στην εθνική αντίσταση και μετά από αυτήν,
εξορίστηκε στην Ελ Τάμπα και στα ξερονήσια τρεις περιόδους, απολύθηκε από την
υπηρεσία του. Επιμελήθηκε την έκδοση διαφόρων κειμένων των μεγάλων λογοτεχνών,
έγραψε, μετέφρασε κείμενα και ως αριστερός υπήρξε συνεργάτης του Κέντρου
Μαρξιστικών Ερευνών.
Στο κείμενο που θα σχολιάσω με συντομία με τίτλο “η ανάσταση της
Ρωμιοσύνης” ερμηνεύει τον όρο και τα γνωρίσματα αυτού που καλούμε ρωμηοσύνη
μέσα από τους αγώνες του λαού, αλλά και τα κείμενα διαφόρων ανθρώπων των
γραμμάτων και των λογοτεχνών.
1. Ορισμός της
Ρωμηοσύνης
Σε ένα σημείο του κειμένου του κάνει λόγο για τον όρο Ρωμανία. Γράφει: “Το
Βυζάντιο, απ' το οποίο βγήκε ο νέος ελληνισμός λεγόταν Ρωμανία και οι κάτοικοί
του Ρωμαίοι”. Αναφέρει μια φράση από το “Χρονικό του Μωρέως”: “Τρία πράματα εχάλασαν
τη Ρωμανίαν όλην ο φόβος, η φιλαργυριά και η κενή ελπίδα”. Επίσης, παραθέτει
τον λόγο του Μελετίου Πηγά λίγα χρόνια μετά την άλωση της Κωνσταντινουπόλεως:
“Ω άνδρες Αδελφοί, άνδρες Ρωμαίοι... εσείς είσθε το γένος εκείνο το
περιφρονημένο των Ρωμαίων το οποίον ποτε εκυρίευσε όλην την οικουμένην με την
δύναμιν των αρμάτων. Εσείς είσθε εκείνοι των οποίων οι πατέρες εφώτισαν την
οικουμένην. Ω πόλις εσύ, εσύ η Πόλις, η επάνω όρους κειμένη και μη δυναμένη
κρυβήναι.... Μη απελπίζου ο λαός του Θεού, το έθνος το άγιον, βλέποντες πώς σε
κακουχούσιν, σκληραγωγούσιν οι ασεβείς”. Ακόμη καταγράφει και τον λόγο του
Γερμανού Βυζαντινολόγου Κρουμπάχερ ότι το όνομα Ρωμηός διατηρήθηκε σε όλους
τους χρόνους της Τουρκοκρατίας μέχρι σήμερα, καθώς επίσης μετά τον εξελληνισμό
του ρωμαϊκού κράτους “Ρωμαίος εσήμαινε τον ελληνόφωνο πολίτη του ρωμαϊκού
κράτους και στο τέλος καθ' ολοκληρίαν τον Έλληνα”.
Ο Βαλέτας λέγει ότι η λέξη Ρωμηοσύνη είναι “εξαγιασμένη μέσα σε αγώνες,
αίματα και μαρτύρια”, και αυτός ο όρος “εκφράζει ένα απ' τα λαμπρότερα στάδια
της μακραίωνης ιστορικής συνέχειας του ελληνισμού, που σε σύγκριση με τα
προηγούμενα έχει το προνόμιο και την υπεροχή της λαογέννητης αυτοδυναμίας, που
της εξασφαλίζει αντοχή, διάρκεια και αστείρευτο ανανεωτικό δυναμισμό”. “Η
Ρωμιοσύνη είναι Ελληνισμός, ο Ελληνισμός όμως δεν είναι Ρωμιοσύνη”. Η Ρωμηοσύνη
έχει “δική της ψυχολογία, δική της θρησκεία, δική της γλώσσα, δικό της
λαογέννητο πολιτισμό, κρατώντας όσα στοιχεία της χρειαζόταν από την Αρχαιότητα
και το Βυζάντιο και διασώζοντας τη συνείδηση της αρχαίας της καταγωγής”.
2. Η συζήτηση για τον
όρο Ρωμηοσύνη
Κεντρικό σημείο του άρθρου του Βαλέτα είναι η όλη συζήτηση που έγινε μετά
την δημοσίευση του βιβλίου του Αργύρη Εφταλιώτη, με τίτλο “ιστορία της
Ρωμιοσύνης”, στην δημοτική γλώσσα, το οποίο περιέγραφε την ιστορία κατά την
διάρκεια “τού Βυζαντινού Ελληνισμού”, και την συνέχειά του μέσα στην
Τουρκοκρατία, μέχρι την επανάσταση του Εικοσιένα.
Μετά την δημοσίευση του βιβλίου αυτού ξεσηκώθηκε μια αντίδραση από κύκλους
του λεγομένου λογιωτατισμού εναντίον του όρου Ρωμηοσύνη και βεβαίως
ανεδείχθησαν και οι υπερασπιστές όχι μόνον του βιβλίου του Αργύρη Εφταλιώτη,
αλλά και του όρου της Ρωμηοσύνης.
Τρεις μεγάλοι της επιστήμης, ο γλωσσολόγος Γ. Χατζιδάκης, ο ιστορικός Γ.
Σωτηριάδης και ο λαογράφος Ν. Πολίτης “ξεσηκώθηκαν για να ρίξουν τη Ρωμιοσύνη
απ' το θρόνο που την ανέβασε ο φωτεινός εργάτης της Ιδέας Αργύρης Εφταλιώτης”,
αλλά εμφανίσθηκαν και δύο μεγάλοι λογοτέχνες μας που υποστήριξαν τον Εφταλιώτη,
όπως θα δούμε στην συνέχεια, ήτοι ο Κωστής Παλαμάς και ο Γρηγόριος Ξενόπουλος.
Όπως παρατηρεί ο Βαλέτας, μετά το Εικοσιένα κυριάρχησαν “ο λογιωτατισμός,
σαν πνευματικό οικοδόμημα του μεγαλοϊδεατισμού”, αλλά και “τής προγονοπληξίας”,
οι οποίοι “κυνήγησαν με πείσμα και τυφλό φανατισμό τόσο τον όρο, όσο και την
έννοια της Ρωμιοσύνης”. Με αυτόν τον τρόπο “διασπούσε ανιστόρητα την ιστορική
συνέχεια του ελληνισμού, καταργούσε τη ρωμαιοκρατία και το βυζάντιο, αποξένωνε
το νέο ελληνισμό από την άμεση καταγωγή του, από τις ρίζες του, που βυθίζονται
στα απώτερα βυζαντινά και ελληνιστικά χρόνια”.
Μέσα στο “πνεύμα” αυτό ο Χατζιδάκις και ο Σωτηριάδης, καθώς επίσης και
αργότερα ο Πολίτης υπεστήριξαν την άποψη ότι το όνομα Έλλην-Ελλάς-Ελληνικός
χρησιμοποιούνταν πάντοτε σε όλη τη μακραίωνη ελληνιστική ιστορία και ότι “οι
λέξεις Ρωμιός-Ρωμιοσύνη-ρωμέϊκος είναι χυδαιολογίες”.
Υπερασπιστές του όρου Ρωμηοσύνη ανεδείχθησαν πολλοί λογοτέχνες μας. Μαζί με
τον Κωστή Παλαμά υπεράσπισε τον Αργύρη Εφταλιώτη ο Γρηγόριος Ξενόπουλος, ο
οποίος υποστήριξε την άποψη ότι με τον όρο Ρωμηοσύνη εννοείται ο νέος
ελληνισμός που είναι ισοδύναμος με τον αρχαίο κόσμο, αλλά έχει δική του
φυσιογνωμία, γλώσσα, θρησκεία, πολιτισμό. Έγραφε ο Ξενόπουλος: ο Εφταλιώτης
“θέλει να παρουσιασθώμεν, ότι είμεθα Νεοέλληνες και με το αληθινόν όνομά μας,
δηλαδή Ρωμιοί. Θέλει να αφιερωθώμεν αποκλειστικώς εις τας ιδίας μας δυνάμεις,
να απαλλαχθώμεν από κάθε αρχαίαν πρόληψιν, από κάθε ανόητον όνειρον, να
αναπτύξωμεν ιδίας αρετάς, να καλλιεργήσωμεν την εθνικήν μας γλώσσαν, να γνωρίσωμεν
τον εθνικόν μας βίον, να τον εγκολπωθώμεν, να τον αγαπήσωμεν, να απομακρύνωμεν
κάθε εμπόδιον από την φυσικήν εξέλιξίν μας και να χωρήσωμεν αναβαπτισμένοι προς
την πρόοδον, προς την ζωήν”.
Ο Βαλέτας μνημονεύει και άλλους που είχαν το “πνεύμα” της Ρωμηοσύνης, όπως
τον Καρκαβίτσα, τον Βλαχογιάννη, τον Παπαδιαμάντη που “ανασταίνουν το λαϊκό
ιστορικό στοιχείο, οι δυο πρώτοι το ιστορικό, το Κλέφτικο και Σουλιώτικο και ο
τρίτος το θρησκευτικό, το βαθιά λαϊκό με τους πανηγυριώτες και τις
μαυρομαντηλούσες, στα φτωχά ξωκκλήσια και στα ρόδινα ακρογιάλια”. Γιατί η
δύναμη της Ρωμηοσύνης, κατά τον Βαλέτα, που εκδηλώθηκε στην Τουρκοκρατία,
κράτησε την εθνική μνήμη και την εθνική συνείδηση, δημιούργησε θεσμούς και
πολιτισμό και θαυματούργησε με το εμπόριο, την ναυτιλία, την κλεφτουριά, το
δημοτικό τραγούδι, ιδίως το κλέφτικο. Η Ρωμηοσύνη “είναι η γλώσσα, τα ήθη, η
θρησκεία”. Επίσης, μνημονεύει και άλλους ποιητές πεζογράφους, ζωγράφους.
Αναφέρεται στην αντίσταση του λαού κατά την Γερμανική κατοχή. Διεξοδικώς δε
αναφέρεται στο έργο του Ρίτσου στο οποίο εκφράζεται “η ιδέα της Ρωμιοσύνης, με
την έννοια του λαού που αγωνίζεται και δεν λυγά, είναι η δύναμη που το εμπνέει
και το καταξιώνει”.
3. Τα γνωρίσματα της
Ρωμηοσύνης
Σε όλο το κείμενό του ο Βαλέτας περιγράφει τα γνωρίσματα της Ρωμηοσύνης,
όπως το είδαμε και σε όσα αναφέραμε πιο πάνω. Είναι τα ήθη και τα έθιμα του
λαού, οι παραδόσεις, που σηματοδοτούνται από την ορθόδοξη πίστη και την
ελληνικότητα όπως συνδέθηκαν κατά την πορεία των αιώνων.
Στην αρχή του κειμένου του γράφει ότι “η βαριά και πολυσήμαντη λέξη
"Ρωμιοσύνη" που γεμίζει το στόμα και την ψυχή κάθε έλληνα, είναι η
εθνικολαϊκή συνείδηση του Νέου Ελληνισμού. Συμβαδίζει με την Πίστη. Είναι ο
εθνισμός στη φυλετική και ψυχική του διάσταση. Ανεβαίνει τους αιώνες με το
φωτοστέφανο της αγιοσύνης και την σπάθα της παλληκαριάς, φορτωμένη λαϊκότητα,
ιστορία και δόξα, χωρίς ν' αποσταίνει, χωρίς να σταματά, πληθαίνοντας σε κάθε
σκαλί της ιστορίας τις δάφνες της και πλαταίνοντας το αγωνιστικό της
απολυτρωτικό περιεχόμενο. Η Ρωμιοσύνη είναι η φλεγόμενη βάτος του ελληνισμού,
ανάβει, φλογίζει, φωτίζει, λαμπαδιάζει, μα δεν καίεται”.
Και προς το τέλος του κειμένου του, αναφερόμενος στην γλώσσα του Ψυχάρη,
γράφει ότι η λέξη Ρωμηοσύνη μπορεί να εκφράζη αυτό που δεν μπορεί να εκφράση η
λέξη Ελλάδα, έλληνας, ελληνικός. “Κι’ αυτό που δεν μπορεί να εκφράσει είναι το
λαϊκό στοιχείο, τη λαϊκή ψυχή, τη λαϊκή συνείδηση, τη λαϊκή ζωή, τη λαϊκή
γλώσσα, τη φτωχολογιά, την Παναγιά, την τιμή, το σπίτι, το κριθαρένιο ψωμί, το
καπνισμένο τσουκάλι, τη λαϊκή αντίθεση και αγωνιστικότητα μπροστά στο
καταστημένο, το επίσημο, το αριστοκρατικό, το καλλιεργημένο, το κοινωνικά
αποστασιωμένο και πάνω απ' όλα τον καημό, το πάθος της Ρωμιοσύνης”.
Ο Διονύσιος Σολωμός είδε την Ρωμηοσύνη σαν “μητέρα μεγαλόψυχη στον πόνο και
την δόξα”. Και ο Κωστής Παλαμάς “τήν χαρακτηρίζει "πολύπαθη" και
γεννήτρα της βασίλισσας της ελευθερωμένης δηλαδή Ελλάδας” με το στίχο του:
“Κρυμένη στην πολύπαθη τη Ρωμιοσύνη/ σα να ξανοίγω τη βασίλισσα Ελλάδα”.
Ο Βαλέτας, όμως, αναλύοντας αυτήν την προτροπή του λαού “μίλα ρωμαίϊκα”
λέγει τα εξής αξιοπρόσεκτα:
“Όταν ο λαός λέγει "μίλα ρωμέϊκα", αναφέρεται όχι μόνον στη
γλώσσα, αλλά και στη σαφήνεια, την ειλικρίνεια, την παρρησία (ντομπροσύνη), τη
γνησιότητα, την αληθινή και πηγαία χωρίς προσποίηση, επιτήδευση, περιστροφές
ακκισμούς ελληνικότητα. Περ' απ' αυτά όμως εκφράζει η πολυσήμαντη,
αναντικατάστατη και αμετάφραστη, όπως είπαμε, αυτή λέξη κάτι το ηρωϊκό, το
σεπτό και το άγιο, συμβολίζει τη ρίζα και τη φύτρα του νέου ελληνισμού, τις
περιπέτειες και τους αγώνες του, τη θέληση του να ζήσει, να δημιουργήσει και να
επιβληθή σαν ελεύθερος λαός, μακρυά από κάθε καταναγκασμό και βιασμό αυτής της
θελησής του”.
Η Ρωμηοσύνη είναι ένας ιδιαίτερος πολιτισμός, μια ιδιαίτερη παράδοση που
συνδέει στενά την Ορθόδοξη πίστη συνδυασμένη με την ελληνικότητα, που
δημιουργεί ένα “πνεύμα” και μια δύναμη για να φλογίζει τον άνθρωπο, προκειμένου
να αντιδρά ανθρώπινα και θεϊκά σε κάθε δοκιμασία και κάθε πρόβλημα της ζωής του.
Αυτό το “πνεύμα” μπορεί να μεταφερθή και να αναγεννήση και άλλους πολιτισμούς.
Λέγεται αυτό γιατί μερικοί ισχυρίζονται ότι η Ρωμηοσύνη τελικά μπορεί να
καταλήξη και να γίνη ένας ιδιότυπος εθνικισμός. Όμως η Ρωμηοσύνη ως σύνθεση
ελληνικότητας και Ορθοδοξίας έχει μέσα της την οικουμενικότητα, αφού τόσο ο
Ελληνισμός όσο και η Ορθοδοξία διακρίνονται από το οικουμενικό-καθολικό
“πνεύμα” τους. Έτσι, το “πνεύμα” της Ρωμηοσύνης μεταφέρεται και σε άλλους
πολιτισμούς, ή μάλλον καλύτερα βοηθά τους ανθρώπους, όπου γης, να
αντιμετωπίζουν τα δικά τους προβλήματα με την δύναμη αυτού του “πνεύματος”.
Γι' αυτό και αίτημα της εποχής μας πρέπει να είναι :
“Μίλα ρωμέϊκα”, δηλαδή λέγε τον λόγο της ειλικρίνειας, της αλήθειας, της
ντομπροσύνης, την γλώσσα που ξεπερνά τον θάνατο και την μιζέρια.-
3. Διαδρομή Βηρυτού – Αθηνών
ΟΜΙΛΙΑ Προέδρου τῶν Ἑλληνορθοδόξων τοῦ Λιβάνου κ. Δημητρίου ElKhoury
ΟΜΙΛΙΑ
Προέδρου τῶν Ἑλληνορθοδόξων τοῦ Λιβάνου
κ. Δημητρίου ElKhoury
Δρόμος όπου πέρασαν καραβάνια και καραβάνια από την αυγή της
ιστορίας έως σήμερα … Και εδώ είμαστε εμείς, σήμερα, για να τον
περάσουμε από την αυγή του παρόντος προς το μέλλον.
Καραβάνια που τα μετέφεραν κύματα και κύματα από κει μέχρι εδώ, και από δω μέχρι εκει… Κύματα οδηγημένα από ελπίδα μερικές φορές … και μερικές άλλες από πόνο.
Είναι ένα Μεσογειακό κύμα, το οποίο μετέφερε
μια μέρα τον Κάδμο από την Βύβλο, στις ακτές της Ανατολής, στη Θήβα
κοντά στην Αθήνα, για να κηρύξει την «Αλφάβητο», το εργαλείο του
«πολιτισμού», το πιο σημαντικό από όλα. Εκείνος δεν αισθάνθηκε ότι είχει
μετακινηθεί από «χώρα» σε «χώρα», αλλά μάλλον από μέρος σε μέρος» της
μίας χώρας.
Είναι
ένα Μεσογειακό κύμα, το οποίο μετέφερε την «Ευρώπη», αδελφή του
«Κάδμου», από τις ακτές της Ανατολής στην Ελλάδα, για να δώσει σε όλη
την ήπειρο το «όνομα» και τη μαγεία της.
Είναι ένα Μεσογειακό κύμα, το οποίο μετέφερε χιλιάδες
κάτοικοι της Ανατολής στην Κύπρο και στην Κρήτη, και χιλιάδες Κρήτες
και Ίωνες προς την ακτή της Ανατολής, για να κάνει αυτούς τους λαούς
«ένα μείγμα» με έναν ενιαίο πολιτιστικό χαρακτήρα.
Είναι ένα Μεσογειακό κύμα, το οποίο μετέφερε
τον «Μέγα Αλέξανδρο» από τη «Μακεδονία» στις χώρες της Ανατολής, γα να
κάνει από εκείνο το εθνοτικό και πολιτισμικό μείγμα μια μεγάλη
πολιτιστική ενότητα, η οποία είναι ο Ελληνικός Πολιτισμός, ο οποίος
ένωσε όλο το μεγαλείο της θάλασσας με όλο το μεγαλείο της ηπειρωτικής
χώρας, και συγχώνεψε την Ανατολή με τη Δύση και έτσι ήταν η πρώτη
πολιτική ενσάρκωση σε εκείνο το πολιτιστικό εγχείρημα στο οποίο συνέβη
αυθόρμητα κατά τη διάρκεια των προηγούμενων αιώνων της αλληλεπίδρασης.
Επίσης είναι ένα Μεσογειακό κύμα που μετέφερε τον Απόστολο
Παύλο από την Ανατολή προς την Ελλάδα, για να φέρει το ευαγγέλιο της
σωτηρίας στους φιλοσόφους της Αθήνας και τη δύναμη του σταυρού στους»
διδασκάλους της σοφίας» …. Και από τότε, σχηματίστηκαν όλα τα θεμέλια
της κοινής μας πολιτιστικής ταυτότητας.
Επειδή είναι η γλώσσα της Αγίας Γραφής, και η
γλώσσα των προγόνων μου από τους ρωμιούς της Ανατολής, θέλησα να μιλήσω
σήμερα στην ελληνική γλώσσα, παρά το γεγονός ότι δεν την κατέχω καλά.
Όμως, λόγω «αρχής» θα το κάνω.
Η Ελληνική Χριστιανική, ή αλλιώς η Ρωμιακή
ταυτότητα» είναι εκείνος ο αετός με τις δύο κεφαλές «η κεφαλή που
βλέπει την Ανατολή κι η άλλη που βλέπει τη Δύση , με την πνευματική και
την πολιτική κεφαλή… Αυτή είναι η ουσία της ελληνικής ταυτότητας και της
αποστολής της. …
Αν γίνει η ταυτότητά μας μόνο Δυτική, θα πεθάνει.
Αν γίνει μόνο υλική, θα πεθάνει.
Πόση ανάγκη έχουμε σήμερα να επικεντρωθούμε σε
αυτές τις δύο πτυχές της πολιτισμικής μας ταυτότητας; Αν σήμερα τεθεί σε
μας το ερώτημα: Ποια είναι η ιδιότητα της Ελλάδας; Η απάντηση πρέπει να
είναι άμεση, αρμονία ανατολής και δύσης, αρμονία πνευματική και υλική
Αιώνιος Δικέφαλος. Αυτός είναι ο «Ελληνισμός».
Ανατολικές πόλεις που μιλούν Ελληνικά, Γράφουν
στα Ελληνικά, προσεύχονται στη Δαμασκό για τη Θεσσαλονίκη, και στην
Αθήνα, για την Αντιόχεια … η Βηρυτός κλαίει για τον πόνο της
Κωνσταντινούπολης, και κλαίει στο Χαλέπι για τον πόνο της Σμύρνης, και
συμπονά η Τρίπολη με την Καππαδοκία … Εργάτες από τη Βηρυτό, Χοράν,
Δαμασκό, Αθήνα και Κύπρο χτίζουν μια εκκλησία στην Κωνσταντινούπολη, και
στρατιώτες από το Χαλέπι, Θεσσαλονίκη, Χομς, Λατάκια και Αντιόχεια
υπερασπίζουν την Ιερουσαλήμ ….Έτσι ήταν το κλίμα στο οποίο προέκυψε η
«πολιτιστική μας ιδιότητα’ στους πρώτους αιώνες του Χριστιανισμού … και
την κουβαλήσαμε στην καρδιά μας μέχρι σήμερα, παρά τη διαδοχή των
συμφορών και κατακτήσεων.
Έτσι, για παράδειγμα, γεννήθηκε, ο «Ιωάννης ο
Χρυσόστομος» στην Αντιόχεια, έζησε στην Κωνσταντινούπολη, και εξορίστηκε
στην Ανατολία , και κουβάλησε όλους τους και τις λύπες τους, μέσα στην
καρδιά και στα συναισθήματά του.
Έτσι, επίσης, γεννήθηκε ο Ρωμανός ο Μελωδός στη
Χομς και έζησε στη Βηρυτό. Οι ύμνοι και τα ποιήματά του ηχούσαν στην
Αθήνα και στην Κωνσταντινούπολη για να γίνουν μια «μουσική επανάσταση» ,
δροσίζοντας όλο το Ρωμιο-Ελληνικό πολιτισμό.
Έτσι, επίσης, όταν κατέκτησαν οι Άραβες την Ανατολή, μιλούσαν με την πλειοψηφία του αστικού πληθυσμού Ελληνικά μέσω διερμηνέων …
Έτσι, μετά την κατάληψη της Ανατολής από τους
Άραβες το 634, χιλιάδες Ανατολίτες Ρωμιοί δραπέτευσαν και κατέφυγαν ως
πρόσφυγες στη «χώρα» τους, η οποία προστάτευε τη θρησκεία τους και
μιλούσε τη γλώσσα τους, δηλαδή στην «Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία» και την
πρωτεύουσά της, την Κωνσταντινούπολη. Πίστευαν ότι «η Επαρχεία της
Ανατολής Του Ρωμιακού κράτους» έπεσε προσωρινά … Και θα έπρεπε να
ελευθερωθεί… Από εκείνους τους μετανάστες από την ρωμαϊκή Μπάαλμπεκ,
βγήκε ο Καλλίνικος, ο οποίος εφηύρε το διάσημο «Ελληνικό Πύρ» (πῦρ ῥωμαϊκόν) , to Πολεμικό Ναυτικό που έσωσε την Κωνσταντινούπολη για αιώνες , από τις επιθέσεις των Βαρβάρων.
Έτσι, επίσης ύστερα από εκατό χρόνια κατοχής
της Δαμασκού από τους Άραβες, ο «Ιωάννης ο Δαμασκηνός» έγραφε μόνο στην
Ελληνική γλώσσα για να γίνει ένας από τους μεγαλύτερους, που έχουν
σφραγίσει τον Ελληνικό πολιτισμό, και τα ποιήματα και τα κείμενά του
έχουν γίνει τα πιο διαδεδομένα στην Ελλάδα.
Αυτό είναι που έκανε τον Άγιο Γεώργιο της Βηρυτού , προστάτη Άγιο του Ελληνικού στρατού,
τον Άγιο Δημήτριο της Θεσσαλονίκης Προστάτη
πολλών Ρωμιών της Βηρυτού , και την Θεοτόκο που γεννήθηκε στη «Ναζαρέτ»
της Παλαιστίνης, Προστάτιδα του Αγίου Όρους.
Κάθε πόλη στην οποία ο πολιτισμός μας έχει
αναπτυχθεί, μας νοιάζει, κάθε ναός, κάθε εκκλησία , κάθε κόκκος χώματος …
κάθε κλαδί ελιάς … κάθε σταγόνα αίματος… κάθε δάκρυ … κάθε σταγόνα
μελάνης που μαρτύρησε για τις διαχρονικές μας αξίες και τα κοινά μας
ιερά σε όλη την ιστορία … από την Αντιόχεια στην Ιερουσαλήμ, στην
Αλεξάνδρεια, στην Κωνσταντινούπολη και στην Αθήνα… όλα μας νοιάζουν
, και μας πονούν.
Είναι αλήθεια ότι οι Άραβες είχαν καταλάβει
μέρος του «Ρωμιακού κράτους», και οι Τούρκοι κατέλαβαν ένα άλλο μέρος…
αλλά η «Ρωμιακή Ψυχή» είναι ακόμα ζωντανή, παρά όλων αυτών των
γεγονότων. Είναι στην «Αθήνα» ακόμα … επειδή άνδρες, σαν τον
«Μητροπολίτη Παλαιών Πατρών Γερμανό», και τον «Θεόδωρο Κολοκοτρώνη»
βρέθηκαν εδώ.
Είναι ακόμα ζωντανή επειδή γυναίκες σαν την
«Μπουμπουλίνα» βρέθηκαν εδώ και είναι ακόμα ζωντανές… γιατί μια
μειοψηφία αρνήθηκε να υποκύψει κι είπε: «Ελευθερία ή θάνατος» μια ημέρα
του έτους 1821 για να ξεκινήσει η Μεγάλη «Ελληνική Επανάσταση»…
Ρωτήθηκε ο «Αριστοτέλης» μια μέρα: Ποιος κάνει τους καταπιεστές; Εκείνος απάντησε: η αδυναμία των καταπιεσμένων.
Οι καταπιεσμένοι το 1821 αποφάσισαν να ανατρέψουν τον καταπιεστή και ορκίστηκαν: «Ελευθερία ή Θάνατος»
Η Επανάστασή τους , δεν ήταν μόνο για την Πελοπόννησο, αλλά ήταν η επανάσταση της «Ελευθερίας» στην «δουλεία».
Επανάσταση της «Δικαιοσύνης στην «Αδικία».
Επανάσταση της «αξιοπρέπειας» στην “υποταγή”.
Επανάσταση των γενναίων” στους «δειλούς».
Ήταν μια “επανάσταση των «Ελεύθερων του Κόσμου»
… κατά τις «αρχές της καταπίεσης , δουλείας και τρομοκρατίας» … Ακριβώς
όπως μάχονται οι Ανατολίτες σήμερα στον πόλεμο της “ ελευθερίας στον
κόσμο” εναντίων στις “αρχές της καταπίεσης, δουλείας και τρομοκρατίας”.
Αυτοί σήκωσαν τον Σταυρό λάβαρο γιατί πίστεψαν ότι η σταύρωση
προηγείται την «Ανάσταση». και ότι ένας μακρύς «Γολγοθάς» προηγείται
την επανάσταση..
Σήμερα …. ο Ρωμιακός πολιτισμός είναι ακόμα ζωντανός …
Είναι αλήθεια ότι έχει χάσει την κυβέρνηση εδώ ή εκεί … αλλά είναι ακόμα ζωντανός στις ψυχές των τέκνων του .
Κεφάλια κόβονται και στη συνέχεια παίζεται ποδόσφαιρο με αυτά ..
Άνδρες σταυρώνονται επειδή αρνήθηκαν να απαρνηθούν τον Χριστό …
Εκκλησίες καίγονται , σπίτια καταστρέφονται, κοιμητήρια βεβηλώνονται…
μέλη ακρωτηριάζονται …
Σταυροί απομακρύνονται από τις εκκλησίες …
μοναχές και επίσκοποι απάγονται : Το μόνο όπλο τους είναι το κομποσκοίνι “….
χιλιάδες τοποθετούνται σε «κλουβιά» για να
πουληθούν … σπίτια σφραγίζονται με το αρχικό γράμμα «Νούν», δηλαδή με το
«Ν» ως διαφοροποίηση από τους Χριστιανούς.
Γράφουν στους τοίχους των Εκκλησιών της Τρίπολης του Λιβάνου απειλές με «σφαγή» και το «έγκλημα» είναι η λατρεία του Σταυρού…`
Αυτές δεν είναι σκηνές από το έτος 634, ή από
τις σφαγές των Οθωμανών το 1453 … ή από τις σφαγές των Τούρκων το 1915 …
Είναι σημερινές σκηνές το 2014.
Στη Μοσούλη … στην Ράκκα…, στη Κάσαμπ… στη
Μααλούλα … και ποιος ξέρει; Ισως αύριο στη Βηρυτό ή στην Κύπρο .. ή …
στην Κρήτη, ακόμα και στην Αθήνα, Θεός Φυλάξη.
Υποχρεωτική από εμάς σήμερα, είναι η διοργάνωση
και η ευαισθητοποίηση. Η συνειδητοποίηση της αληθινής μας ταυτότητας
και συνείδηση των απειλών προς εμάς.
Οι Κίνδυνοι σήμερα είναι: «το δέλεαρ του Δυτικού υλισμού» από
τη μία πλευρά , και «ο βάναυσος ισλαμικός εξτρεμισμός». Ο ένας
σκοτώνει τη «σάρκα» και ο άλλος την «ψυχή».
Ως εκ τούτου, η σημασία του έργου που κάνετε
από την άποψη της οικοδόμησης της εκκλησίας του εθνικού «Τάματος» για να
διατηρηθεί η πνευματική ταυτότητα του «Ελληνικού μας έθνους» … Η
δεύτερη κεφαλή του αθάνατου αετού μας.
Όλοι πρέπει να ενωθούμε σήμερα, να βοηθήσει ο ένας τον άλλο …
τα βάσανα του Κοσσυφοπεδίου μας αφορούν,
τα βάσανα της Μοσούλης μας αφορούν,
τα βάσανα της Μχάρντε ( η πολιορκημένη Ορθόδοξη πόλη στη Συρία σήμερα) μας αφορούν
και τα βάσανα της Ελλάδας μας αφορούν.
Η ιστορία μάς έχει διδάξει ότι ο εχθρός δεν μας βλέπει χωρισμένους αλλά ενωμένους.
Η ιστορία μάς λέει ότι όταν κατέκτησε τη «Δαμασκό» πήγε στη
Βηρυτό το 634, και στη συνέχεια στην «Ιερουσαλήμ» και στην «Τρίπολη» το
642 … . Και όταν έπεσε όλη η Ανατολή στα χέρια των Τζιχατιστών κατέλαβε
την Κύπρο το 656 … ύστερα το νησί της «Κρήτης» το 825, για να επιστρέψει
να κατακτήσει κάθε περιοχή, ώσπου έπεσε η «Κωνσταντινούπολη» ,
πρωτεύουσα του Βασιλείου των βασιλείων … και μετά την Κωνσταντινούπολη
συνέχισαν στην Αθήνα.
Όσο μεγαλύτερος είναι ο κίνδυνος, τόσο θα πρέπει να έχουμε
επίγνωση της σημασίας το να βοηθάμε ο ένας τον άλλο στη μέση και στα
πλευρά, οικονομικά, πολιτικά και κοινωνικά, γιατί μια επίθεση στα πλευρά
θα ακολουθηθεί, όπως συνέβη ιστορικά, με μια επίθεση στη μέση …
Πόσο αίμα έπεσε; … Πόσοι μάρτυρες;… Πόσοι
αγώνες; … τα κρανία των προγόνων μας περιμένουν και μαρτυρούν λέγοντας:
Μαρτυρήσαμε για να παραμένει η «Ορθοδοξία» και η «αξιοπρέπεια» και να
μας ζητάει την πίστη και την αφοσίωση.
Ως εκ τούτου, σήμερα ορκιζόμαστε μαζί :
Να είμαστε ο Δαυίδ στην αντιμετώπιση του Γολιάθ .
Να είμαστε οι ήρωες της Μάνης στην αντιμετώπιση του Ιμπραήμ Πασά.
Και να κρατήσουμε τη φλόγα αναμμένη και να την παραδώσουμε στις μελλοντικές γενιές μας.
Μια φλόγα Ελληνική και μια φλόγα Ορθόδοξη.
Οι ίδιοι οι Τζιχαντιστές, οι οποίοι γέμισαν τη Χίο με το αίμα των παιδιών και τα κρανία των αθώων.
οι ίδιοι οι Τζιχαντιστές, οι οποίοι γέμισαν τον Πόντο με τις κραυγές των σφαγμένων και με τα καραβάνια των προσφύγων.
οι ίδιοι οι Τζιχαντιστές, οι οποίοι γέμισαν τη Σμύρνη με το θρήνο των γυναικών και το κλάμα των παιδιών.
είναι οι ίδιοι που επιτέθηκαν στο Μουσούλι σήμερα, και που
πολιορκούν τη ΜΧΑΡΝΤΕ, και ίσως επιτεθούν στη Βηρυτό ή την Τρίπολη πολύ
σύντομα.
Αλλά εμείς απαντάμε:
Εμείς ορκιστήκαμε με τον όρκο των Σπαρτιατών εναντίων των Περσών.
τον όρκο του ΚΟΛΟΚΟΤΡΏΝΗ εναντίων των ΟΘΩΜΑΝΩΝ.
“πεθαίνουμε ελεύθεροι και δεν θα ζήσουμεσκλάβοι. οι ελεύθεροι δεν φοβούνται τη σταύρωση γιατί την τρίτη ημέρα θα αναστηθούν.
Και εσείς θα λιώσετε σαν τα κεριά , και θα σκορπιστείτε σαν
το σκοτάδι…Γιατί εμείς είμαστε το πνευμα Αληθείας, το πλήρωμα της ζωής
, και η χαρά της Ανάστασης.
Ὁ τ. Πρόεδρος κ. Ἀνδρέας Ζαῒμης παραδίδει τὴν βράβευσιν στὸν Πρόεδρο τῶν Ἑλληνορθοδόξων τοῦ Λιβάνου κ. Δημήτρη ElKhouryκαὶ τὸ Προεδρεῖο τῆς ἐκδηλώσεως μαζὶ μὲ ὅλο τὸ ἀκροατήριο δὲν μπορεῖ νὰ συγκρατήσῃ τὴν συγκίνησι.
http://www.fotgrammi.gr/
Σύνθεση ΠΑΖΛ και επιμέλεια παρουσίασης: Εὐάγγελος ὁ Σάμιος
Το μεγαλείο της Ρωμανίας (Βυζαντίου ) - Ρωμηοσύνης (Ελληνισμού) διαλαλούν Ανατολή και Δύση. from ΠΑΖΛ ΕΠΙΛΟΓΕΣ
Προσοχή
Προσοχή
Για ανάγνωση επιλέγεις ¨ ΠΛΗΡΗΣ ΟΘΟΝΗ¨ και το διαβάζεις τόσο άνετα, σαν να είναι σε μορφή pdf.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου