Γκαγκαούζοι: Οι Ελληνόψυχοι Τουρκόφωνοι Χριστιανοί

ΠΡΩΤΗ ΑΝΑΡΤΗΣΗ:  2/7/2011

Σχόλιο ΠΑΖΛ: Η παρούσα ανάρτηση αναφέρεται στους Γκαγκαούζους. Τους τουρκόφωνους χριστιανούς με ελληνική συνείδηση και επομένως ΕΛΛΗΝΕΣ.

1. Γκαγκαούζοι (Ιστορία -Γεωργαφία).

2. Βίντεο σχετικά με το θέμα.

3. Οι Γκαγκαούζοι της Δημοκρατίας της Μολδαβίας.

4. Μωρή Λένκα, κόρη μου Λένκα (Τραγούδι).

1.  Γκαγκαούζοι (Ιστορία -Γεωργαφία)

Ζώντας στην εποχή που υπάρχει η τάση ενοποίησης και επικοινωνίας μεταξύ των λαών, οφείλουμε να προσεγγίσουμε και να βοηθήσουμε άλλους ομόδοξους λαούς, οι οποίοι παρουσιάζουν ιστορικές και πολιτισμικές ιδιαιτερότητες. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η περίπτωση των Γκαγκαούζων των Βαλκανίων.

Το κείμενο επιμελήθηκαν οι ερευνητές: Λουκά Νικόλαος, Ταπούρης Νικόλαος, και μέλη του Συλλόγου Φίλων της Γκαγκαουζίας

 

Εθνολογικός χάρτης της Μολδαβίας, σύμφωνα με τον οποίο 

το ποσοστό των Γκαγκαούζων που ζουν σε αυτή τη χώρα 

των Βαλκανίων φτάνει το 4%.

ΜΕΡΟΣ Α’

Οι Γκαγκαούζοι είναι τουρκόφωνοι Ορθόδοξοι Χριστιανοί, προερχόμενοι από την Χερσόνησο του Αίμου (Βαλκανική Χερσόνησο). Η παρουσία τους ιστορικά έχει εντοπισθεί σε τρεις περιοχές:

α) Δοβρουτσά β) Θράκη (περιοχή Αδριανούπολης) και γ) στην Μακεδονία (περιοχή της Ν. Ζίχνης). Από την Δοβρουτσά το μεγαλύτερο μέρος τους μετανάστευσε κατά τα τέλη του 18ου και τις αρχές του 19ου αιώνα στην περιοχή της σημερινής νότιας Μολδαβίας και νοτιοδυτικής Ουκρανίας. Από την περιοχή της Αδριανούπολης όλοι σχεδόν μετανάστευσαν το 1923 στην Ελλάδα, κυρίως στην βόρεια πλευρά του Νομού Έβρου. Τέλος, οι Γκαγκαούζοι της Ν. Ζίχνης δεν έχουν υποστεί καμία σημαντική μετανάστευση.Η προέλευση των Γκαγκαούζων, μετά το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα, αποτελεί αντικείμενο επιστημονικής και ενίοτε πολιτικής διαμάχης. Από τότε δημιουργήθηκαν τρεις ομάδες θεωριών. Στην συνέχεια του κειμένου γίνεται προσπάθεια να σχολιασθούν συνοπτικά οι θεωρίες αυτές.

Αναμνηστική φωτογραφία από τα 25χρονα αρχιερατείας του

επισκόπου Cahoul κ. Ανατόλιου.

Α) Η πρώτη ομάδα θεωριών

υποστηρίζει ότι οι Γκαγκαούζοι είναι απόγονοι τουρανικών λαών, κεντροασιατικής προέλευσης, οι οποίοι κατά τον Μεσαίωνα πέρασαν τον Δούναβη και εισήλθαν σε βυζαντινό η βουλγαρικό έδαφος. Έτσι οι Γκαγκαούζοι ταυτίσθηκαν κατά καιρούς με τους Πρωτοβούλγαρους (που πέρασαν τον 7ο αιώνα), με τους Πετσενέγκους και τους Ούζους (που πέρασαν τον 11ο αιώνα) η με τους Κουμάνους (που περνούσαν από τον 11ο έως τον 13ο αιώνα). Είναι βέβαια γεγονός ότι οι λαοί όντως αυτοί πέρασαν τον Δούναβη  την εποχή εκείνη και κάποιοι από αυτούς εγκαταστάθηκαν σε περιοχές της Βαλκανικής χερσονήσου. Δεν υπάρχει όμως καμία ιστορική πηγή από την οποία να προκύπτει ότι αυτοί εγκαταστάθηκαν σε περιοχές στις οποίες συναντώνται σήμερα οι Γκαγκαούζοι.

Πολιτιστικές εκδηλώσεις στο Πανεπιστήμιο του Κομράτ.

Ο κύριος λόγος για τον οποίον προτάθηκαν αυτές οι θεωρίες είναι το ότι οι Γκαγκαούζοι μιλάνε μία γλώσσα της τουρανικής οικογένειας γλωσσών. Με μία προσεκτική «ματιά» όμως θα αντιληφθούμε ότι οι Γκαγκαούζοι μιλάνε μία καθαρά ανατολίτικης προέλευσης τουρκική διάλεκτο. Οι γλώσσες που μιλούσαν οι προαναφερθέντες λαοί ήταν πιο κοντά στα σημερινά Τατάρικα, τα οποία απέχουν από τις τουρκικές διαλέκτους της Ανατολίας όσο τα Ισπανικά από τα Ιταλικά και τα Γερμανικά από τα Νορβηγικά. Επομένως, αν οι Γκαγκαούζοι έλκουν την καταγωγή τους από τους προαναφερθέντες λαούς, τότε σίγουρα έχουν χάσει την γλώσσα τους και οικειοποιήθηκαν τα Τουρκικά της Ανατολίας. Συνεπώς η γλώσσα δεν αποτελεί ένδειξη για την καταγωγή τους από τους λαούς αυτούς. Τέλος, το σύνολο των πολιτιστικών και πολιτισμικών στοιχείων, καθώς και τα φυσιογνωμικά χαρακτηριστικά των Γκαγκαούζων, δεν είναι ικανά να μας δώσουν έστω και ενδείξεις ώστε να αναζητήσουμε κάποια σχέση τους με τους λαούς που αναφέραμε προηγουμένως.

Στιγμιότυπο από επίσκεψη του Συνδέσμου Φίλων της 

Γκαγκαουζίας σε εκκλησίες της Γκαγκαουζίας.

Για ποιό λόγο, λοιπόν, θα πρέπει να υποθέσουμε ότι οι κεντροασιατικοί-τουρανικοί αυτοί λαοί του Μεσαίωνα εγκατέλειψαν όλα εντελώς τα εθνικά τους χαρακτηριστικά και μετασχηματίσθηκαν σε κάτι διαφορετικό;

Ποιός ο λόγος να αναζητήσουμε, η ακόμη ορθότερα ποιός ο λόγος που αναζητήθηκε και ακόμη αναζητείται η καταγωγή των Γκαγκαούζων στην περιοχή εκείνη;

Οι θεωρίες αυτές υποστηρίχθηκαν και προωθήθηκαν μέχρι σήμερα για διάφορους, εκτός από ακαδημαϊκούς, λόγους. Αρχικά, μέχρι και την δεκαετία του 1930, οι πρώτοι ερευνητές που τις υποστήριξαν το έκαναν για λόγους ακαδημαϊκής πρωτοτυπίας η ρομαντισμού, θεωρώντας τους Γκαγκαούζους απογόνους των χαμένων αυτών λαών, οι οποίοι βέβαια ακόμη υπάρχουν. Την ίδια εποχή (δεκαετία 1930), η τουρκική διπλωματία «ανακάλυψε» τους Γκαγκαούζους και θέλησε να τους εκτουρκίσει, όχι να τους εξισλαμίσει, για να τους εκμεταλλευτεί πολιτικά και εθνικά. Την περίοδο εκείνη, η περιοχή όπου κατοικούσαν οι Γκαγκαούζοι αποτελούσε τμήμα της Ρουμανίας, η οποία διατηρούσε άριστες σχέσεις με την Τουρκία. Η πολιτική αυτή εκμετάλλευση θα έπρεπε να έχει και ένα θεωρητικό υπόβαθρο, που στην συγκεκριμένη περίπτωση το προσέφεραν οι θεωρίες που αναφέραμε. Παράλληλα, η «τουρκοποίηση» των Γκαγκαούζων συγκυριακά συνέφερε την Ρουμανία, και έτσι οι θεωρίες αυτές συνέχισαν να υφίστανται και να αναπαράγονται τόσο στην Άγκυρα όσο και στο Βουκουρέστι.

Από την καθημερινότητα των Γκαγκαούζων.

Μετά το 1944, οι περιοχές των Γκαγκαούζων προσαρτώνται στην Σοβιετική Ένωση και την σκυτάλη παίρνει η σοβιετική πολιτική μέσω της σχολής τουρκολογίας. Η Σοβιετική Ένωση, εφαρμόζοντας τις γνωστές ιδιόμορφες μεθόδους της για την ταξινόμηση των εθνοτήτων και των «λαοτήτων», ταξινόμησε τους Γκαγκαούζους ανάμεσα στους άλλους τουρανικούς λαούς της χώρας. Η εικόνα του γκαγκαουζικού έθνους θα έπρεπε να δημιουργηθεί σύμφωνα με τα πρότυπα της σοβιετικής τουρκολογίας. Σε αυτό βέβαια συνηγορούσε και το γεγονός ότι οι Σοβιετικοί ιθύνοντες, οι οποίοι ήξεραν πολύ καλά το παρελθόν των Γκαγκαούζων κατά τον 19ο και τον 20ο αιώνα, θέλησαν να αποκόψουν οριστικά τους Γκαγκαούζους της Μολδαβίας και της Ουκρανίας από το βαλκάνιο -άρα εξωσοβιετικό- παρελθόν τους. Δεν ήθελαν με κανένα λόγο να τους ταυτίσουν (συνδέσουν) ούτε με τους  Βούλγαρους, δεδομένου ότι από την περιοχή της Βουλγαρίας προερχόταν ένα μεγάλο μέρος τους, ούτε με τους Τούρκους, με τους οποίους μιλούσαν την ίδια σχεδόν γλώσσα, κυρίως όμως δεν ήθελαν να τους ταυτίσουν με τους Έλληνες, με τους οποίους οι Γκαγκαούζοι είχαν πάντοτε την τάση να ταυτίζονται1. Από την άλλη, όλοι οι τουρανικοί λαοί -με εξαίρεση τους Τούρκους της Τουρκίας- ήταν μέσα στα όρια της Σοβιετικής Ένωσης, συνεπώς θα αποτελούσαν ασφαλή και σταθερή πηγή έμπνευσης και συγγένειας για τους Γκαγκαούζους.

Έτσι, στα χρόνια που ακολούθησαν, αναπτύχθηκε στο «θερμοκήπιο» της σοβιετικής τουρκολογίας και εθνολογίας μία ελίτ από Γκαγκαούζους λαογράφους, ιστορικούς, λογοτέχνες κ.λπ., οι οποίοι θεωρούσαν τον εαυτό τους -εκτός από homo sovieticus- και πολίτες τουρανικής προέλευσης. Οι υπόλοιποι Γκαγκαούζοι, ως παραδοσιακοί αγρότες και κτηνοτρόφοι, ζούσαν στενά δεμένοι με την γη τους και τις θρησκευτικές τους παραδόσεις, χωρίς να έχουν αποκτήσει ένα κώδικα επικοινωνίας με την πνευματική αυτή ελίτ. Συμμετείχαν στα συνέδρια του Σοβιετικού Ινστιτούτου Τουρκολογίας, υπερηφανεύονταν ότι είχαν μία συγκεκριμένη ιστορική καταγωγή, συγγενικούς λαούς, συγγενικές γλώσσες με την δική τους κ.λπ.

 

Στιγμιότυπο από επίσκεψη του Συνδέσμου Φίλων

της Γκαγκαουζίας σε εκκλησίες της Γκαγκαουζίας.

Μέχρι και την δεκαετία του 1980 δεν είχαμε ουσιαστικές αλλαγές και η κατάσταση παρέμεινε όπως περιγράφηκε στην προηγούμενη παράγραφο. Η περεστρόικα και η επακολουθήσασα διάλυση της ΕΣΣΔ δρομολόγησαν εκ νέου τις διαδικασίες αναζήτησης της εθνικής ταυτότητας σε πολλούς λαούς, μεταξύ των οποίων και οι Γκαγκαούζοι της Μολδαβίας και της Ουκρανίας. Την χρονική αυτή περίοδο, η σκυτάλη των εξελίξεων περνάει στα χέρια της Τουρκίας.

Η Τουρκία αρχίζει να παρεμβαίνει έγκαιρα και μεθοδικά, γνωρίζοντας ότι α) υπάρχει ήδη μια τουρανικών προσανατολισμών πνευματική ελίτ των Γκαγκαούζων, β) η γλώσσα τους μοιάζει πολύ με την δική τους, γ) δεν υπάρχει κανένας άλλος που να θέλει να στηρίξει πολιτικά, ηθικά, πολιτιστικά η απλά να εμπνεύσει τους Γκαγκαούζους στην προσπάθεια αναζήτησης της εθνικής τους ταυτότητας.

Διέθεσε και συνεχίζει να διαθέτει ομολογουμένως τεράστια κονδύλια για την υπόθεση αυτή, δεδομένης της οικονομικής εξαθλίωσης στην περιοχή. Τα κονδύλια αυτά διατίθενται από διάφορους, συνήθως κρατικούς, φορείς μέσω οργανωμένων προγραμμάτων. Κάτω από τις συνθήκες αυτές, η Τουρκία σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα κατόρθωσε να επιβληθεί και να ελέγχει σήμερα σχεδόν όλες τις συλλογικές δραστηριότητες των Γκαγκαούζων της Μολδαβίας (πολιτιστικές, πολιτικές, εκπαιδευτικές, αναπτυξιακές, επιχειρηματικές κ.λπ.). Όλα τα προαναφερθέντα λειτούργησαν καταλυτικά στο να διατηρηθούν και μετά το 1988 οι θεωρίες περί της τουρανικής καταγωγής τους.

Αξίζει να σημειωθεί ότι οι θεωρίες αυτές δεν υποστηρίζονται από την σύγχρονη δυτική ιστοριογραφία. Συναντώνται κυρίως στην σοβιετική, τουρκική και εν μέρει βουλγαρική βιβλιογραφία. Ειδικά η θεωρία για την καταγωγή των Γκαγκαούζων από τους Τουρανούς Πρωτοβουλγάρους απαντάται μόνον στην βουλγαρική βιβλιογραφία για συγκεκριμένους πολιτικούς λόγους.

 

Πολιτιστικές εκδηλώσεις σε δημοτικό σχολείο – νηπιαγωγείο

των Γκαγκαούζων.

Είναι σημαντικό να αναφέρουμε ότι σήμερα ο μέσος Γκαγκαούζος της Μολδαβίας δεν ενδιαφέρεται εν γένει για θέματα που αφορούν τις θεωρίες περί της καταγωγής του. Στην περίπτωση όμως που έρθει αντιμέτωπος με τις θεωρίες αυτές, αντιδρά συνήθως αρνητικά. Αυτό βέβαια δεν έχει ιδιαίτερη σημασία από την στιγμή που, σταθερά και μεθοδικά, οι θεωρίες της ομάδας αυτής γίνονται η επίσημη άποψη της πνευματικής και πολιτικής ηγεσίας των Γκαγκαούζων, περνώντας σταδιακά και στην εκπαίδευση.

Β) Η δεύτερη ομάδα θεωριών

υποστηρίζει ότι οι Γκαγκαούζοι είναι απόγονοι των ανθρώπων που ακολούθησαν τον σουλτάνο του Ικονίου Izeddin Kaikaus II, όταν αυτός κατέφυγε στους Βυζαντινούς λίγο μετά τα μέσα του 13ου αιώνα, και εγκαταστάθηκαν από την Μικρά Ασία στα Βαλκάνια. Η θεωρία αυτή προτάθηκε από τον Balaskev το 1930 σε μια εργασία του γραμμένη στα Ελληνικά, έγινε δε αποδεκτή και από τον γνωστό ανατολιστή Wittek, το 1954.

Ο Wittek -με την χρήση σελτζουκικών, οθωμανικών και βυζαντινών πηγών- απέδειξε, σε ικανοποιητικό βαθμό, ότι οι Γκαγκαούζοι έλκουν την καταγωγή τους από τους ανθρώπους του Kaikaus και το εθνώνυμό τους είναι παράφραση του ονόματός του. Την επόμενη δεκαετία, η Ελληνίδα μαθήτρια του Wittek Ελισάβετ Ζαχαριάδου, με χρήση βυζαντινών πηγών, κυρίως χρυσόβουλων της Ιεράς Μονής Βατοπαιδίου, επιβεβαίωσε την θεωρία αυτή. Από τότε η δυτική βιβλιογραφία εν γένει αποδέχεται την θεωρία αυτή ως την επικρατέστερη για την προέλευση των Γκαγκαούζων. Το ουσιαστικό όμως πρόβλημα της θεωρίας αυτής είναι ότι δεν διασαφηνίζει το ποιοί ήταν οι άνθρωποι που ακολούθησαν τον Kaikaus. Ο Wittek, χωρίς να το καλοσκεφτεί, θεώρησε δεδομένο ότι, αφού οι άνθρωποι αυτοί ήταν από τα εδάφη του σελτζουκικού σουλτανάτου, άρα ήταν και Τούρκοι. Το γεγονός αυτό, όπως παραδέχεται και ο ίδιος, δημιουργεί ορισμένα παράδοξα και ασύμβατα σημεία στην όλη θεωρία του. Από τότε κανένας άλλος ερευνητής δεν μπήκε στον κόπο να ασχοληθεί με το ερώτημα αυτό.

 

Πολιτιστικές εκδηλώσεις σε δημοτικό σχολείο – 

νηπιαγωγείο των Γκαγκαούζων.

Το 1954 βέβαια, δεν ήταν ανεπτυγμένη η μελέτη της κοινωνίας του σελτζουκικού σουλτανάτου όπως είναι σήμερα και ιδίως μετά τις εργασίες των Βρυώνη, Cahen, Turan και άλλων. Σήμερα είναι πλέον δεδομένο ότι ο σουλτάνος Izeddin Kaikaus II ήταν βαπτισμένος χριστιανός, καθώς και ότι ήταν γιος Ελληνίδας μητέρας (και μάλιστα κόρης ιερέα). Χριστιανές Ελληνίδες μητέρες είχαν και οι τέσσερις προκάτοχοι-πρόγονοί του σουλτάνοι. Ακόμη πρέπει να σημειώσουμε ότι στο σουλτανάτο του Ικονίου την περίοδο που αναγκάσθηκε να φύγει ο Kaikaus, οι αξιωματούχοι ήταν χωρισμένοι σε χριστιανούς και μουσουλμάνους, με τους πρώτους να είναι στον περίγυρο του Kaikaus και τους δεύτερους στον περίγυρο των πολιτικών του αντιπάλων. Εξάλλου ο Kaikaus αναγκάστηκε να καταφύγει στους Βυζαντινούς όταν οι μουσουλμάνοι αξιωματούχοι του τάχθηκαν με το μέρος των Μογγόλων, που είχαν υπό την κυριαρχία τους το σουλτανάτο. Ακόμη είναι γνωστό ότι την εξουσία στην αυλή του έπειτα από αυτόν την ασκούσαν οι Έλληνες θείοι του. Τέλος, αξίζει να σημειώσουμε την στενή σχέση που είχε ο ίδιος τόσο με τους οικείους μητροπολίτες Ικονίου και Πισιδίας, όσο και με τον ίδιο τον πατριάρχη Αρσένιο, αλλά και την εμμονή του στον χριστιανικό τρόπο ζωής.

Με πλήθος στοιχεία σαν τα προαναφερθέντα, με μια λεπτομερέστερη εξέταση των πηγών που χρησιμοποίησε ο Wittek, καθώς και με την βοήθεια άλλων κυρίως βυζαντινών- πηγών μπορούν να ερμηνευθούν με σίγουρα ορθότερο τρόπο τα ιστορικά γεγονότα. Έτσι αποδεικνύεται με πολύπλοκο μεν τρόπο αλλά με υψηλό βαθμό βεβαιότητας ότι οι άνθρωποι που ακολούθησαν τον σουλτάνο Izeddin Kaikaus II και εγκαταστάθηκαν στις περιοχές Δοβρουτσάς, Θράκης και Μακεδονίας ήταν χριστιανοί Μικρασιάτες, υπήκοοι του σουλτανάτου. Με την ερμηνεία αυτή εξηγούνται τα παράδοξα και αίρονται τα ασύμβατα σημεία που δεν μπόρεσε να εξηγήσει στην θεωρία του ο Wittek.

Την ιδέα ότι οι άνθρωποι που ακολούθησαν τον Kaikaus ήταν χριστιανοί Μικρασιάτες την εξέφρασε πρώτος ο Αναστάσιος Ιορδάνογλου, χωρίς να προσπαθήσει όμως να την αποδείξει.

Γ) Η τρίτη ομάδα θεωριών

είναι και η πιο απλή. Θεωρεί ότι οι Γκαγκαούζοι είναι χριστιανοί της Βαλκανικής χερσονήσου (κυρίως Έλληνες και Βούλγαροι), που τουρκοφώνισαν κατά την περίοδο της οθωμανικής κυριαρχίας. Θεωρητικά η άποψη αυτή δεν μπορεί να αποδειχθεί. Εντούτοις όμως, εάν κάποιος παρατηρήσει καλά την γεωγραφική κατανομή των τουρκικών εγκαταστάσεων στα Βαλκάνια κατά την προ του 20ου αιώνα περίοδο (και ειδικά στην περιοχή της Δοβρουτσάς), θα δει ότι είναι πολύ πιθανό ντόπιοι πληθυσμοί να εγκατέλειψαν την γλώσσα τους και να οικειοποιήθηκαν την γλώσσα της μεγάλης μάζας των Τούρκων εποίκων που ζούσε γύρω τους. Την θεωρία αυτή συναντάμε σε όλες τις πληθυσμιακές ομάδες των Γκαγκαούζων με το γνωστό «στους Τούρκους δεν δώσαμε την θρησκεία μας, δώσαμε όμως την γλώσσα μας».

Η συστηματική έρευνα σε στοιχεία των δύο τελευταίων θεωριών θα ήταν η καλύτερη μέθοδος για την αναζήτηση της αλήθειας.

 

Στιγμιότυπο από παλαιότερη επίσκεψη παιδιών από 

τη Γκαγκαουζία στην Ελλάδα.

ΟΙ ΕΚΤΟΣ ΜΟΛΔΑΒΙΑΣ ΓΚΑΓΚΑΟΥΖΟΙ

Ελλάδα

Στην Ελλάδα οι Γκαγκαούζοι ζουν κυρίως στον Νομό Έβρου, σε 20 περίπου χωριά της περιοχής του Δήμου Νέας Ορεστιάδας και της περιοχής του «Τριγώνου». Επίσης θα τους συναντήσουμε και σε άλλες περιοχές της Βόρειας Ελλάδας όπως για παράδειγμα στον Νομό Σερρών, στην περιοχή του Δήμου Νέας Ζίχνης2 και ορισμένων χωριών γύρω από αυτήν, καθώς και στο χωριό Χρυσοχώραφα του ίδιου νομού. Η προέλευση όλων σχεδόν των Γκαγκαούζων της Ελλάδος είναι από 10-15 χωριά της Ανατολικής Θράκης (περιοχή Αδριανούπολης ), από όπου οι κάτοικοι των περιοχών αυτών μετακινήθηκαν στην Ελλάδα με την Συνθήκη της Λωζάννης το 1923. Ως Ρωμιοί οι Γκαγκαούζοι της Θράκης και της Μακεδονίας ακολούθησαν την πορεία εξέλιξης από το γένος (μιλλέτι) των Ρωμιών στον σύγχρονο Ελληνισμό, με δεδομένη την ελληνική εθνική συνείδηση.

Εξαίρεση αποτελούν αυτοί της περιοχής Νέας Ζίχνης, οι οποίοι θεωρούνται -λόγω της πολύχρονης παρουσία τους- ντόπιοι.

 

Στιγμιότυπο από παλαιότερη επίσκεψη παιδιών από 

τη Γκαγκαουζία στην Ελλάδα.

Βουλγαρία

Οι περισσότεροι από τους Γκαγκαούζους της Δοβρουτσάς δρομολόγησαν την ίδια πορεία με αυτούς της Θράκης και της Μακεδονίας, δηλαδή από την Ρωμιοσύνη στον σύγχρονο Ελληνισμό. Αυτό φαίνεται ξεκάθαρα και από το φιρμάνι του 1870 για την ίδρυση της Βουλγαρικής Εξαρχίας, το οποίο εξαιρεί τα περισσότερα από τα γκαγκαούζικα χωριά της περιοχής. Τα χωριά αυτά, μέσω της Μητροπόλεως Βάρνας, υπάγονταν στο Οικουμενικό Πατριαρχείο και είχαν ελληνικά σχολεία και εκκλησίες μέχρι τα γνωστά γεγονότα του 1906. Την περίοδο εκείνη, το βουλγαρικό κράτος διέκοψε με την βία οποιαδήποτε σχέση των Γκαγκαούζων με τον Ελληνισμό και το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Στην Βουλγαρία σήμερα αυτοπροσδιορίζονται εθνικά, κυρίως, ως Βούλγαροι και ζουν σε 10-15 από τα χωριά αυτά της Δοβρουτσάς, στην περιοχή της Βάρνας. Επίσης λίγοι κατοικούν σε πόλεις της Ανατολικής Ρωμυλίας (Ν.Α. Βουλγαρία), και ειδικά στην Ιάμπολη, προερχόμενοι από τα χωριά της Αδριανούπολης, από τα οποία προέρχονται και οι Γκαγκαούζοι  της Ελλάδος.

Ρουμανία

Εδώ οι λιγοστοί Γκαγκαούζοι που απέμειναν ζουν κυρίως στα νότια της Κωστάντζας και αυτοπροσδιορίζονται κυρίως ως Γκαγκαούζοι.

Χώρες της πρώην ΕΣΣΔ

Η πιο μεγάλη ομάδα Γκαγκαούζων είναι αυτή που ζει στην Ουκρανία, στο Ν.Δ. της άκρο (~40.000) και μέχρι το 1991 αποτελούσε στην ουσία προέκταση της ομάδας που ζει στην Μολδαβία. Οι άνθρωποι αυτοί είναι καταγεγραμμένοι επισήμως ως Γκαγκαούζοι και έχουν

Το Πανεπιστήμιο του Κομράτ.

γκαγκαουζική συνείδηση. Οι υπόλοιποι (20.000-30.000) ζουν κυρίως στην Ν.Α. Ουκρανία, στην περιοχή της Αζοφικής Θάλασσας, στον Ρωσικό Καύκασο, στο Καζακστάν, στο Ουζμπεκιστάν κ.α. Είναι κυρίως απόγονοι μεταναστών από την Μολδαβία οι οποίοι εγκαταστάθηκαν εκεί κατά τα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ου  αιώνα.

Μεγάλο ενδιαφέρον δείχνουν οι φοιτητές για τη διδασκαλία 

της ελληνικής γλώσσας στο Πανεπιστήμιο του Κομράτ.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

1. Είναι σημαντικό να έχουμε υπ’ όψιν μας ορισμένα στοιχεία και παραμέτρους τα οποία παίζουν καθοριστικό ρόλο στην έρευνα για το ζήτημα της καταγωγής των Γκαγκαούζων. Παρακάτω αναπτύσσονται εν συντομία ορισμένα από αυτά:

α) Οι Γκαγκαούζοι δεν εμφανίζονται στο ιστορικό προσκήνιο παρά μόνο κατά τον 19ο αιώνα. Το γεγονός αυτό κάποιοι ερευνητές το θεώρησαν ως ιστορικό παράδοξο. Κι όμως, αν μελετήσει κανείς την λαϊκή παράδοση των Γκαγκαούζων, αλλά και την εκ μέρους τους αντιμετώπιση στο θέμα της καταγωγής τους, θα διαπιστώσει ότι οι Γκαγκαούζοι αυτοπροσδιορίζονται και νιώθουν καλύτερα με τον όρο «Χριστιανός». Το γεγονός αυτό δεν πρέπει να μας ξαφνιάζει διότι αφενός ήταν δεδομένη η πλήρης ταύτισή τους με το μιλλέτι των Ρωμιών κατά τους οθωμανικούς χρόνους, αφετέρου δε, συγκεκριμένες πολιτικές και  ιστορικές συγκυρίες κατά τον 19ο αιώνα δεν τους επέτρεψαν να ολοκληρώσουν την ένταξη-ταύτισή τους στην ελληνική εθνική ομάδα.

β) Η συντριπτική πλειοψηφία των Γκαγκαούζων οι οποίοι μετοίκισαν στην Ν. Μολδαβία και την Ν.Δ. Ουκρανία αναγκάσθηκαν να εγκαταλείψουν τα Βαλκάνια λόγω της δράσης τους στον Ρωσοτουρκικό Πόλεμο του 1806-1812 στο πλευρό των Ρώσων. Τότε ο ρωσικός στρατός ανέθεσε στον Έλληνα λοχαγό Δημήτριο Βατικιώτη να σχηματίσει ομάδες από τον φιλορωσικό χριστιανικό πληθυσμό της Δοβρουτσάς, κυρίως Γκαγκαούζους και Βούλγαρους. Και πράγματι πολέμησαν υπό την αρχηγία του καθόλη την διάρκεια του πολέμου. Κατά τις διαδοχικές υποχωρήσεις των Ρώσων από τα Βαλκάνια έως και την τελική προσάρτηση της ανατολικής Μολδαβίας (Βεσσαραβίας) στην Ρωσική Αυτοκρατορία το 1821, οι Γκαγκαούζοι και οι Βούλγαροι αυτοί αναγκάζονται να εγκαταλείψουν την οθωμανική επικράτεια, στην οποία δεν μπορούσαν πλέον να ζουν και να μετοικήσουν σε περιοχές βορείως του Δούναβη οι οποίες αποτελούσαν τμήμα της ρωσικής επικράτειας. Προς τιμήν του Δημητρίου Βατικιώτη δόθηκε το όνομά του στην γκαγκαουζική πόλη Δημητρόφκα της Ουκρανίας.

γ) Πολλοί Γκαγκαούζοι της Ν. Μολδαβίας και Ουκρανίας κατά την περίοδο 1817-1821 εντάχθηκαν στην Φιλική Εταιρεία, ακολουθώντας τον αρχηγό τους Δημήτριο Βατικιώτη. Την ίδια περίοδο επάνδρωσαν μαζικά και τις γνωστές ομάδες (Ιερός Λόχος) του Δημητρίου Υψηλάντη. Μετά το 1821 η πανσλαβιστικών πλέον προσανατολισμών ρωσική πολιτική προσπάθησε να εκβουλγαρίσει τους Γκαγκαούζους της επικράτειάς της. Στην προσπάθεια αυτή αντιστάθηκαν σθεναρά οι Γκαγκαούζοι, οι οποίοι -αποκομμένοι από τον σύγχρονο Ελληνισμό, απομονωμένοι γεωγραφικά και εμμένοντας πεισματικά στην ρωμαίικη παράδοση με τον πιο αυστηρό τρόπο- επισημοποίησαν σταδιακά το εθνώνυμο «Γκαγκαούζος».

δ) Όλοι σχεδόν οι Γκαγκαούζοι που έμειναν στα Βαλκάνια και δεν μετοίκισαν βορείως του Δούναβη ακολούθησαν συνειδητά την διαδικασία μετάβασης από την Ρωμιοσύνη στον σύγχρονο Ελληνισμό, συμμετέχοντας ενεργά σε όλους τους αγώνες που διαμόρφωσαν τις παραμέτρους του νεοελλαδικού κράτους. Αξίζει να σημειώσουμε ότι οι Γκαγκαούζοι της Δοβρουτσάς το 1860 αρνήθηκαν να ενταχθούν στην Βουλγαρική Εξαρχία μένοντας πιστοί στο Οικουμενικό Πατριαρχείο, ενώ κατά την περίοδο 1860-1906 αγωνίσθηκαν με πάθος για την διατήρηση των ελληνικών σχολείων και των εκκλησιών στις κοινότητές τους. Μετά τα γνωστά γεγονότα του 1906 και τις επί μακρόν πιέσεις από τους Βούλγαρους, όσοι δεν ήλθαν ως πρόσφυγες στην Ελλάδα μαζί με τους υπόλοιπους Έλληνες, αναγκάσθηκαν -φαινομενικά τουλάχιστον- να ταυτισθούν με τον βουλγαρισμό.

Δοβρουτσά: Η γεωγραφική περιοχή νοτίως του δέλτα του Δούναβη. Δηλαδή το Ν.Α. άκρο της Ρουμανίας και το Β.Α. άκρο της Βουλγαρίας.

Βεσσαραβία: Η περιοχή μεταξύ των ποταμών Δνείστερου – Προύθου – Δούναβη και Εύξεινου Πόντου, η οποία ταυτίζεται σήμερα με την δημοκρατία τη Μολδαβίας και το Ν.Δ. άκρο της Ουκρανίας.

2. Η Ν. Ζίχνη είναι πολύ παλιό και μεγάλο γκαγκαούζικο χωριό της Μακεδονίας με πλούσια διαχρονική ιστορία. Στο χωριό αυτό γεννήθηκε στα τέλη του 15ου αιώνα ο άγιος Θεόφιλος ο Μυροβλύτης, ο οποίος ασκήτεψε στο Άγιον Όρος. Σήμερα είναι έδρα του ομώνυμου Δήμου.

Σύνδεσμος Φίλων Γκαγκαουζίας «Ο Άγιος Δημήτριος»

Ο Σύνδεσμος Φίλων Γκαγκαουζίας «Άγιος Δημήτριος» δημιουργήθηκε το 2001 με έδρα την Θεσσαλονίκη. Στόχο έχει να συντονίσει την δράση ατόμων και φορέων από την Ελλάδα που δρουν προς την κατεύθυνση της σύσφγιξης των δεσμών των Γκαγκαούζων της Δημοκρατίας της Μολδαβίας και της Ουκρανίας με τον Ελληνισμό.

Στο πλαίσιο αυτό, εδώ και έξι χρόνια έχει καθιερώσει μορφωτικό πρόγραμμα για νέους, γκαγκαουζικής κυρίως καταγωγής, από την Δημοκρατία της Μολδαβίας, οι οποίοι φοιτούν αρχικά ένα χρόνο στις ειδικές τάξεις εκμάθησης της ελληνικής γλώσσας στο Εκκλησιαστικό Λύκειο του Κιλκίς, με την προοπτική να γίνουν στην συνέχεια δεκτοί σε πανεπιστημιακές σχολές της Ελλάδας.

Προσπαθεί στο μέτρο του δυνατού να επιλέγονται παιδιά με μεράκι για σπουδές, με ήθος και τιμιότητα. Η επιλογή των νέων αυτών φροντίζουμε πάντα να συνοδεύεται από την συναίνεση και την ευλογία του μητροπολίτη Μολδαβίας η κάποιου από τους επισκόπους της Ιεράς Μητρόπολης Μολδαβίας του Ρωσικού Πατριαρχείου.

Κατά την διάρκεια των έξι αυτών χρόνων έχουν μέχρι σήμερα εισαχθεί και αποφοιτήσει με επιτυχία από τις τάξεις αυτές του Εκκλησιαστικού Λυκείου του Κιλκίς 16 νέοι, εκ των οποίων οι 11 είναι σήμερα φοιτητές της Θεολογικής Σχολής του ΑΠΘ, ένας είναι φοιτητής της Θεολογικής Σχολής των Αθηνών, οι τρεις φοιτούν σε ιερατικές σχολές στην Ρωσία και την Ουκρανία και ένας στην Νομική Σχολή της Μολδαβίας. Κατά την διάρκεια του ενός έτους φοίτησης των νέων αυτών στο Εκκλησιαστικό Λύκειο Κιλκίς, το οποίο αναλαμβάνει και τα έξοδα διατροφής και διαμονής τους στο οικοτροφείο του, ο σύνδεσμός μας αναλαμβάνει όλα τα επιπλέον έξοδα που προκύπτουν. Επίσης στην περίπτωση που οι νέοι αυτοί γίνουν στην συνέχεια δεκτοί σε πανεπιστημιακή σχολή του ΑΠΘ, ο σύνδεσμος -σε συνεργασία και με άλλους φορείς- αναλαμβάνει τα έξοδα διαμονής, διατροφής, μετακινήσεών τους καθόλη την διάρκεια των σπουδών τους.

Σπουδάζουν την Ορθόδοξη Θεολογία και συγχρόνως βοηθιούνται από το ορθόδοξο βίωμα που ζουν κοντά στην τοπική εκκλησία και στο Άγιον Όρος, που συχνά επισκέπτονται. Τα παιδιά διακρίνονται για την φιλομάθεια, την τιμιότητα, την αγάπη και την αφοσίωσή τους στην Ορθόδοξη Εκκλησία.

Βασικοί στόχοι του Συνδέσμου είναι:

• Η στήριξη των ομόδοξων αδελφών Γκαγκαούζων στην ορθόδοξη πίστη.

• Η ανοικοδόμηση ιερών ναών σε όποιες ενορίες δεν υπάρχουν.

• Η έκδοση θρησκευτικών βιβλίων, βίων αγίων και περιοδικών θρησκευτικού και πολιτιστικού περιεχομένου.

• Χορήγηση υποτροφιών προς τους νέους οι οποίοι επιθυμούν να σπουδάσουν στην Ελλάδα, κυρίως Ορθόδοξη Θεολογία, αλλά και άλλες επιστήμες (Ιστορία, Φιλοσοφία, Ιατρική, Ελληνική Φιλολογία).

• Η διοργάνωση και μετάβαση στην Γκαγκαουζία διαφόρων αποστολών με σκοπό την συμπαράσταση και βοήθεια των κατοίκων.

• Η διοργάνωση επισκέψεων Γκαγκαούζων προς την Ελλάδα ώστε να γνωρίσουν την πνευματική παράδοση, τον πολιτισμό και τα μνημεία της.

• Η διοργάνωση κατασκηνώσεων για παιδιά από την Μολδαβία στην Ελλάδα για την καλύτερη προσέγγιση μεταξύ των λαών.

Τόσο το βίωμα της πίστεώς μας όσο και η ελληνικότητά μας έχουν ως πρωτογενές κύτταρο ανάπτυξης την οικουμενικότητά τους. Μια οικουμενικότητα που βασίζεται στην ιδιομορφία κάθε πολιτισμού και στον σεβασμό των ιδιαιτεροτήτων κάθε λαού. Η Ορθόδοξη Εκκλησία προσφέρει στο παγκόσμιο γίγνεσθαι αυτό που σε κάθε Θεία Λειτουργία ομολογούμε και ζητούμε, «την ενότητα της πίστεως και την κοινωνία του Αγίου Πνεύματος». Στο κατά Ιωάννη Ευαγγέλιο διαβάζουμε την αρχιερατική προσευχή του Κυρίου πριν από το πάθος Του, την οποία απευθύνει προς τον Πατέρα και στην οποία παρακαλεί «ίνα ώσιν εν, καθώς ημείς εν εσμέν (ο Πατήρ και ο Υιός)» (Ιω. 17,22). Όπως δηλαδή η ζωή της Αγίας Τριάδος είναι ζωή ενότητας, έτσι και η Εκκλησία πρέπει να αντανακλά αυτή την ενότητα που υπάρχει στον Θεό τον ίδιο.

Η δική μας παρουσία στην Δημοκρατία της Μολδαβίας -και ιδιαίτερα στην περιοχή όπου ζουν οι Γκαγκαούζοι- αποβλέπει στην αλληλοβοήθεια προς τον λαό αυτό που έχει τόσες ανάγκες.

Κλείνοντας, θέλουμε να τονίσουμε ότι το ενδιαφέρον μας για την υπόθεση αυτή πηγάζει άμεσα από την αγάπη μας στην κοινή ορθόδοξη πίστη και μπορεί να καταγραφεί σύμφωνα με τον λόγο του Αποστόλου Παύλου στο τέλος της Β  πρός Κορινθίους επιστολής: «Η χάρις του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού και η αγάπη του Θεού και Πατρός και η κοινωνία του Αγίου Πνεύματος είη μετά πάντων υμών» (Β  Κορ. 13,14). Γένοιτο!


http://www.pemptousia.com/2011/


 2. Βίντεο σχετικά με το θέμα.            

     α.  Αυτοί είναι οι Γκαγκαούζοι

Gagauzi-Gagauzlar. Μια ακόμη ρωμέικη φυλή που συναντούμε στην Θράκη(Ν.Ορεστιάδα) αλλά και στην Moldova - Gagauzia Avtonomiada

URL:

Gagauz Federation of Greece

Gagauz - greek "susme" dance

gagauz eri

GREEK GAGAUZ CHRISTMAS CAROLS

That was my life!!! Christa babo Greek Gagauzka!

Gagauz in Greece

Gagauz - greek custom of "Dive"

Πηγή: http://www.youtube.com/user/kostikas31#g/c/9C654F00241832CA

  β. "Το Κρασοχώρι" στη Μολδαβία/ Greek Gagauz in Moldova (Besalma - Gagauziya)

http://youtu.be/N8eo8mj-Gug




    γ.  Νεοκλής Σαρρής - Γκαγκαούζοι






http://youtu.be/N-GQDVZJVqo


Νεοκλής Σαρρής - Σχολιασμός άρθρου του κ. Τάκη Καμπύλη, που δημοσιεύτηκε στην Καθημερινή της 1.11.09 με θέμα «Μια άλλη ελληνοτουρκική (δια)μάχη» και αναφέρεται στους Γκαγκαούζους, όπου γίνεται προσπάθεια σύνδεσης τους με τους τουρκόφωνες της Μικράς Ασίας, ενώ παράλληλα σημειώνεται ότι η Ελλάδα κακώς ενδιαφέρεται για «ομογενείς». Σ όλους αυτούς τους ρατσιστές δημοσιογράφους υποπατριώτες υπενθυμίζεται ότι ο οποιοσδήποτε μπορεί να θεωρεί τον εαυτό του Έλληνα, εφόσον έχει ελληνική συνείδηση και μετέχει της ελληνικής Παιδείας.


Σχετική αρθρογραφία:
Μια άλλη ελληνοτουρκική (δια)μάχη, 1.11.09
http://www.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_kathpolitics_1_06/11/2009_1290290

Διαβάστε επίσης:
Από την Αδριατική μέχρι την Κίνα, 26.7.09
http://infognomonpolitics.blogspot.com/2009/07/blog-post_9598.html

Δείτε επίσης τα βίντεο:

[1] Τομές 10.2.09 5/5 - Το μίσος στους «άλλους» Έλληνες
http://www.youtube.com/watch?v=J5eOBp_Obkk

[2] Τομές 1.9.09 2/6 - Κων/πολη & Πόντος πορείες αντίστροφες (1/5)
http://www.youtube.com/watch?v=lmwZGWOm0Dk

3. Οι Γκαγκαούζοι της δημοκρατίας της Μολδαβίας

Συνεχίζοντας το αφιέρωμά μας στους Γκαγκαούζους, στρέφουμε την προσοχή μας στον νότο της Μολδαβίας. Οι Γκαγκαούζοι της περιοχής αυτής παρουσιάζουν ιστορικές, πολιτισμικές και πολιτιστικές ιδιαιτερότητες που μας αφορούν άμεσα. Ως ορθόδοξοι αλλά και ως Έλληνες οφείλουμε να προσεγγίσουμε με αγάπη Χριστού τους εκεί ευρυσκόμενους ομόδοξους Γκαγκαούζους, γιατί ιστορικά τουλάχιστον, η κοινή μοίρα ήθελε να είμαστε αρκετά κοντά για πολλούς αιώνες.

Το κείμενο επιμελήθηκαν οι ερευνητές: Λουκά Νικόλαος, Ταπούρης Νικόλαος, και μέλη του Συλλόγου Φίλων της Γκαγκαουζίας

Η Μολδαβία μέχρι και την διάλυση της ΕΣΣΔ αποτελούσε μία από τις 15 ομόσπονδες σοβιετικές  σοσιαλιστικές δημοκρατίες. Σήμερα είναι ανεξάρτητη χώρα, μέλος του Ο.Η.Ε. Έχει έκταση 33.700 Km² και πρωτεύουσα της χώρας είναι το Κισίνιεφ (700.000). Ο πληθυσμός ανέρχεται στα 4.500.000 κατοίκους εκ των οποίων οι Ρουμανικής καταγωγής αποτελούν το 65%, οι Ουκρανοί το 14%, οι Ρώσοι το 13%, οι Γκαγκαούζοι το 4%, οι Βούλγαροι το 2%, οι Εβραίοι το 1% και 1% άλλες εθνότητες εκ των οποίων περίπου 1000 είναι Έλληνες.

Η ιστορία των Γκαγκαούζων της Μολδαβίας

Η ιστορία της παρουσίας των Γκαγκαούζων στη Μολδαβία ξεκινά με τους ρωσοτουρκικούς πολέμους γύρω στα τέλη του 18ου αιώνα. Μετά από κάθε οπισθοχώρηση των Ρώσων από τα Βαλκάνια μετακινούνται αναγκαστικά μαζί τους και χριστιανικοί πληθυσμοί. Αυτοί ήταν κυρίως Γκαγκαούζοι από την περιοχή της Δοβρουτσάς  οι οποίοι  εγκαθίστανται  διαδοχικά στην περιοχή της νότιας Βεσσαραβίας. Η περιοχή αυτή με  απόφαση των Ρώσων το 1806 εκκενώθηκε  από τους μουσουλμάνους Τατάρους που την κατοικούσαν μέχρι τότε. Το 1812 με τη συνθήκη του Βουκουρεστίου, επικυρώνεται και τυπικά πλέον η προσάρτηση της Βεσσαραβίας από τη Ρωσία. Τότε οι Ρώσοι προσκαλούν  επίσημα  και άλλους χριστιανούς, έποικους, κυρίως Γκαγκαούζους και Βούλγαρους  από περιοχές νοτίως του Δούναβη για εγκατάσταση σ’ αυτή την  περιοχή.  Το 1818  η ρωσική κυβέρνηση τους αναγνωρίζει ειδικό καθεστώς. Ακολουθεί ένας περίπου αιώνας πολιτικής και οικονομικής σταθερότητας και ανάπτυξης με εξαίρεση τις ρωσοτουρκικές εχθροπραξίες της περιόδου  1853 – 1878.

Χορευτικό συγκρότημα Γκαγκαούζων, στην
δεκαετία του '70.

Από το 1918 μέχρι και το 1944 οι περιοχές των Γκαγκαούζων όπως και όλη η Βεσσαραβία βρίσκονται υπό τον έλεγχο της Ρουμανίας.

Το 1944 με την λήξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου η Βεσσαραβία προσαρτάται από τη Σοβιετική Ένωση. Αμέσως καθορίζονται τα σύνορα μεταξύ της Σ.Σ.Δ. Μολδαβίας και της Σ.Σ.Δ. Ουκρανίας τα οποία χωρίζουν την περιοχή των Γκαγκαούζων σε δυό όμορα τμήματα. Οι Γκαγκαούζοι αναγνωρίζονται επισήμως ως ξεχωριστή εθνότητα, χωρίς όμως να τους δοθεί καμία μορφή πολιτικής οντότητας.

Το γλωσσικό ιδίωμα των Γκαγκαούζων μέχρι και τα τέλη του 19^ου αιώνα δεν είχε εκφρασθεί γραπτώς. Ωστόσο πλήθος από λαϊκά ποιήματα, τραγούδια, παροιμίες, ανέκδοτα, αινίγματα  και παραμύθια μεταδίδονταν από γενιά σε γενιά με τον προφορικό λόγο. Από το 1900 ο διανοούμενος και κληρικός Μιχαήλ Τσακίρ ξεκινά να εκδίδει στην  γκαγκαουζική γλώσσα κυρίως μεταφράσεις εκκλησιαστικών βιβλίων. Το 1957 με απόφαση του Ανώτατου Μολδαβικού Σοβιέτ δημιουργείται αλφάβητο και ορθογραφία για την γκαγκαουζική γλώσσα βασισμένο κυρίως στα κυριλλικά γράμματα. Η γραφή αυτή διδάχθηκε στα σχολεία από το 1957 έως το 1961, οπότε και αποσύρθηκε οριστικά με απόφαση και πάλι του Ανώτατου Μολδαβικού Σοβιέτ. Από την εποχή εκείνη ξεκινάει την δραστηριότητα της μια ομάδα Γκαγκαούζων λογοτεχνών και λαογράφων, οι οποίοι κατόρθωσαν μέσα σε τριάντα χρόνια (1960 – 1990) δραστηριότητας να παράγουν μόλις 34 τίτλους έργων. Η συγγραφική αυτή ένδεια οφείλεται καθαρά σε εξωγενείς και κατά βάση πολιτικούς παράγοντες.

Σκηνές από την ιστορία της καθημερινότητας των
Γκαγκαούζων. Γάμος στην δεκαετία του '50.

Από τις αρχές της δεκαετίας του 1960 άρχισαν να προωθούνται, συστηματικά πλέον, και οι θεωρίες που θέλουν την καταγωγή των Γκαγκαούζων από τις αρχαίες κεντροασιατικές φυλές που ήδη αναφέραμε. Η προσπάθεια ταξινόμησης τους ανάμεσα στους κεντροασιατικούς λαούς (που ανήκαν και αυτοί στην Σοβιετική Ένωση) έγινε για να αποκοπούν οριστικά από το βαλκάνιο άρα «εξωσοβιετικό» παρελθόν τους.

Η γλώσσα τους

Το γλωσσικό ιδίωμα των Γκαγκαούζων από γλωσσολογικής άποψης, θα μπορούσε να θεωρηθεί ως μια απλή τουρκική διάλεκτος. Παρ’ όλα αυτά επικράτησε η άποψη να θεωρείται ξεχωριστή γλώσσα μέσα στην αλταϊκή οικογένεια γλωσσών (τουρανικός κλάδος) και όχι διάλεκτος της τουρκικής. Αξίζει να σημειωθεί ότι τα γκαγκαούζικα μοιάζουν παρά πολύ με τις τουρκικές διαλέκτους της Β.Α. Βουλγαρίας και γενικότερα με όλες τις τουρκικές διαλέκτους της Χερσονήσου του Αίμου (Βαλκανική χερσόνησος).

Η διαφορά των γκαγκαουζικών από τα τουρκικά έγκειται κατά κύριο λόγο στη σύνταξη και τη φρασεολογία παρά στη γραμματική και το λεξιλόγιο. Ορισμένοι όμως τομείς του λεξιλογίου παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Για παράδειγμα η εκκλησιαστική ορολογία αποτελείται κυρίως από ελληνικές λέξεις, ενώ η γενεαλογική ορολογία αποτελείτε κυρίως από βουλγαρικές και λιγότερο από τουρκικές λέξεις.

Στην περίπτωση των Γκαγκαούζων που κατοικούν στις χώρες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης, λόγω της απουσίας λόγιου λεξιλογίου, στον προφορικό λόγο, όλες οι αντίστοιχες λέξεις αντλούνται από τα Ρωσικά. Οι Γκαγκαούζοι της Μολδαβίας ξεκίνησαν την προσπάθεια λογιοποίησης και δημιουργίας κανόνων της γλώσσας τους, προσπάθεια όμως που μέχρι σήμερα παραμένει ημιτελής.

Θρησκεία – Καθημερινός Βίος

Οι Γκαγκαούζοι ως Ορθόδοξοι Χριστιανοί ανήκουν στις αντίστοιχες μητροπόλεις όπου κατοικούν. Η βιωματική έκφραση της ορθόδοξης πίστης των Γκαγκαούζων, το αγιολόγιο, το εορτολόγιο κ.τ.λ. έχουν καθαρά βυζαντινό χαρακτήρα. Αξίζει να σημειωθεί ότι πάντοτε θεωρούσαν ως κύρια συνιστώσα της ταυτότητας τους την Ορθοδοξία.

Στιγμιότυπο από θρησκευτική γιορτή σε ορθόδοξη 

εκκλησία της Γκαγκαουζίας.

Λαμβάνοντας υπ’ όψιν τον καθημερινό βίο, τα ήθη, τα έθιμα, τα τραγούδια, τους χορούς, τις διατροφικές συνήθειες καθώς και όλες τις παραμέτρους οι οποίες συνθέτουν τον πολιτισμό τους  οι Γκαγκαούζοι δεν θα μπορούσαν παρά να ταξινομηθούν ανάμεσα στους πληθυσμούς της Χερσονήσου του Αίμου και ειδικότερα στους πληθυσμούς που μέχρι και τον 19ο αιώνα  αποτελούσαν το γένος (μιλλέτι) των Ρωμιών στην Οθωμανική αυτοκρατορία. Ακόμη και φυσιογνωμικά δεν ξεχωρίζουν από τους υπόλοιπους κατοίκους της Βαλκανικής.

Ορθοδοξία και ορθόδοξη πίστη στην Γκαγκαουζία

Σταθερή παράμετρος αυτού του κεφαλαίου πρέπει να θεωρείται αυτό που ήδη έχει αναφερθεί, ότι δηλαδή «οι Γκαγκαούζοι έχουν  ταυτίσει την ζωή τους με την ορθόδοξη πίστη».

Η μετανάστευσή τους στις αρχές του 19ου αιώνα στα εδάφη της  Ρωσικής Αυτοκρατορίας  είχε σαν αποτέλεσμα τη διακοπή των ποιμαντικών σχέσεών τους με το Οικουμενικό Πατριαρχείο και την ένταξη τους στο αντίστοιχο Ρωσικό. Στις αρχές του 20ου αιώνα  ο Γκαγκαούζος ιερέας Μιχαήλ Τσακίρ (1861-1938) είναι ο πρώτος που θα επιχειρήσει να εκδώσει βιβλία στη γκαγκαουζική γλώσσα. Στα 1908 εκδίδει το πρώτο προσευχητάρι με  χρήση Κυριλλικής γραφής ενώ ακολουθούν και άλλες εκδόσεις: Θεία Λειτουργία (1911), Το κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο (1930), Ψαλτήρι (1936) κ.λπ.

Θεία λειτουργία με τον μητροπολίτη Μολδαβίας, Βλαδίμηρο.

Κατά την περίοδο 1918 – 1944 η περιοχή των Γκαγκαούζων τελεί υπό ρουμανική διοίκηση, με αποτέλεσμα την αναγκαστική υπαγωγή των ενοριών τους στο Ρουμανικό Πατριαρχείο.

Το 1944 η κατάσταση αλλάζει δραματικά, η περιοχή προσαρτάται στην Σοβιετική Ένωση και αρχίζει η διαδικασία κλεισίματος των εκκλησιών. Μέχρι το 1989 στις 3 πόλεις και τα 27 χωριά των Γκαγκαούζων της Μολδαβίας λειτουργούσαν μόνον δυό (2) εκκλησίες ενώ όλες οι υπόλοιπες ανατινάχθηκαν, γκρεμίσθηκαν, έγιναν αποθήκες η απλά κλειδώθηκαν και ερήμωσαν. Παρ  ὅλα αυτά οι Γκαγκαούζοι σε όλη την σοβιετική περίοδο κράτησαν κάτω από εξαιρετικά αντίξοες συνθήκες την πίστη και τις βυζαντινές χριστιανικές τους παραδόσεις. Είναι χαρακτηριστικό ότι όλα αυτά τα χρόνια δεν υπήρχε αβάπτιστος Γκαγκαούζος. Όλοι ανεξαιρέτως ακόμα και αυτοί που ήταν στελέχη του καθεστώτος, βάπτιζαν τα παιδιά τους και τελούσαν θρησκευτικούς γάμους αναγκαζόμενοι να τελέσουν τα μυστήρια σε εκκλησίες που βρισκόταν μακριά από τον τόπο τους.

Μετά το 1989 και την διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης αρχίζουν με μεγάλες δυσκολίες μία προσπάθεια να ξανακτίσουν η να επισκευάσουν τις εκκλησίες τους έχοντας τώρα πια ως εχθρό όχι το καθεστώς αλλά τη μεγάλη οικονομική κρίση. Σήμερα σε όλα σχεδόν τα χωριά και τις πόλεις της Γκαγκαουζίας λειτουργεί  εκκλησία που πολλές φορές είναι ένα μικρό δωμάτιο η ένα παλιό μαγαζί δίπλα στον μονίμως υπό ανέγερση η υπό επισκευή ναό. Οι ενορίες της Γκαγκαουζίας δεν αποτελούν ξεχωριστή εκκλησιαστική επαρχία αλλά υπάγονται στην επισκοπή νοτίου Μολδαβίας της Ι. Μητροπόλεως Κισίνιεφ και πάσης Μολδαβίας, η οποία ανήκει στο Ρωσικό Πατριαρχείο.

Το τυπικό στις εκκλησίες των Γκαγκαούζων εδώ και δυό σχεδόν αιώνες είναι Ρωσικό. Παρ  ὅλα αυτά η βιωματική αντίληψη της ορθόδοξης πίστης, οι παραδόσεις, το αγιολόγιο, τα έθιμα, η εκκλησιαστική ορολογία, η ιδιαίτερη «αδυναμία» σε ορισμένους αγίους κ.λ.π υποδηλώνουν την ξεκάθαρη σχέση τους με το Βυζάντιο.

Ένα μεγάλο πρόβλημα που εμφανίσθηκε τόσο στις περιοχές των Γκαγκαούζων όσο και στην υπόλοιπη Μολδαβία μετά το 1989, είναι η δραστηριοποίηση των αιρετικών ομάδων (Προτεστάντες, Βαπτιστές, Αντβεντιστές, Ευαγγελιστές, Ιεχωβάδες κ.λ.π). Με την οικονομική δύναμη που διαθέτουν έκτισαν σε σύντομο χρονικό διάστημα μεγάλους και εντυπωσιακούς “ναούς”. Επίσης κατάφεραν να δημιουργήσουν σε κάθε χωριό και πόλη της Γκαγκαουζίας  θρησκευτικές κοινότητες οι οποίες είναι μεν, μικρές αριθμητικά αλλά με μεγάλη σχετικά, οικονομική δύναμη. Για παράδειγμα οι Βαπτιστές   α) έχουν αγοράσει ώρες διδασκαλίας σε ιδιωτικό πανεπιστήμιο της Γκαγκαουζίας, β) έχουν προσκαλέσει περισσότερους από 2.000 Γκαγκαούζους στις Η.Π.Α. (Σακραμέντο), γ) οραματίζονται και σχεδιάζουν τον «εκχριστιανισμό» του τουρκικού κόσμου της Κεντρικής Ασίας μέσω των τουρκόφωνων Γκαγκαούζων. Ορισμένοι δε από τους προσήλυτους Γκαγκαούζους σήμερα κάνουν «ιεραποστολικό έργο» μέσα στην Τουρκία.

Η αυτόνομη περιοχή της Γκαγκαουζίας

Είναι χρήσιμο πριν αναφερθούμε στο σημερινό status που διέπει την περιοχή των Γκαγκαούζων της Μολδαβίας  να περιγράψουμε τα γεγονότα που προηγήθησαν.

Την περίοδο της περεστρόικα (1987-1988) οι Γκαγκαούζοι παρακολουθώντας, τα γεγονότα της εποχής, διαπίστωναν όλο και περισσότερο την ανάγκη διασφάλισης της ιδιαίτερης  φυσιογνωμίας τους. Θεωρώντας βέβαιο το ενδεχόμενο αφομοίωσής τους από την ρουμανόφωνη πλειοψηφία της Μολδαβίας προχώρησαν στην ίδρυση του πατριωτικού κινήματος « Γκαγκαούζ Χαλκί»  που σε ελεύθερη μετάφραση σημαίνει «ο γκαγκαουζικός λαός».

Η Γκαγκαουζία χαίρει σήμερα σχετικής αυτονομίας.

Τον Αύγουστο του 1989 με απόφαση του Ανωτάτου Σοβιέτ της Μολδαβίας καθιερώνεται η μολδαβική (δηλαδή τα ρουμανικά) ως η μόνη επίσημη γλώσσα της Μολδαβίας. Τρεις μήνες αργότερα οι Γκαγκαούζοι ζητούν (ανεπιτυχώς) την δημιουργία αυτόνομης Σ.Σ.Δ. στα πλαίσια της Μολδαβίας. Το χρονικό διάστημα που ακολουθεί χαρακτηρίζεται από μία έντονη έρπουσα φημολογία για την επερχόμενη γλωσσική, πολιτιστική και κατ’ επέκταση εθνική αφομοίωσή τους από τους μολδαβούς.

Η ανακήρυξη της μολδαβικής ανεξαρτησίας τον Ιούνιο του 1990 και οι παράλληλες κινήσεις μολδαβικών και ρουμανικών κομμάτων με στόχο την ένωση των δυό ομογενών κρατών δημιούργησε κλίμα ψυχολογικής φόρτισης και αβεβαιότητας στους Γκαγκαούζους. Δυό μήνες αργότερα με την υποστήριξη της Ρωσίας οι Γκαγκαούζοι ανακηρύσσουν την αυτονόμηση της περιοχής τους υπό τον τίτλο «Σοβιετική Σοσιαλιστική Δημοκρατία της Γκαγκαουζίας» σχηματίζεται ιδρυτικό κοινοβούλιο με 76 βουλευτές, υιοθετείται εθνική σημαία και ορίζεται ως πρωτεύουσα η πόλη Κόμρατ. Η αντίδραση του Κισίνιεφ (πρωτεύουσα της Μολδαβίας) ήταν άμεση. Κινητοποιήθηκαν εναντίον των αυτονομιστών ένοπλα τμήματα του Μολδαβικού υπουργείου Εσωτερικών και μερικές χιλιάδες εθελοντών. Στο πλευρό των αυτονομιστών έσπευσαν σοβιετικές (κατ’ ουσίαν ρωσικές) στρατιωτικές δυνάμεις. Η ένταση η οποία έφθασε στο χείλος μιας ανοικτής σύγκρουσης, είχε τελικά μικρή σχετικά διάρκεια.

Τον επόμενο χρόνο (αρχές 1991) ξεκίνησαν συνομιλίες με τη βουλγαρική μειονότητα έχοντας ως στόχο την δημιουργία μιας «Βουλγαρογκαγκαουζικής Δημοκρατίας». Οι συνομιλίες δεν καρποφόρησαν και έτσι έληξε άδοξα η προσέγγιση αυτή. Τον Αύγουστο του ίδιου χρόνου ο «πρόεδρος» της Γκαγκαουζίας γνωστοποιεί της ένταξή της στην Ρωσική Ομοσπονδία, γεγονός βέβαια που δεν πραγματοποιήθηκε ποτέ.

Το 1992 κύλησε χωρίς ιδιαίτερες εξελίξεις, με δεδομένη όμως την ψυχρότητα ανάμεσα στα δυό μέρη (Μολδαβία – Γκαγκαούζοι). Το καλοκαίρι του 1993 με πρωτοβουλία της μολδαβικής κυβερνήσεως, ξεκινούν συνομιλίες για το μέλλον του γκαγκαουζικού προβλήματος. Απώτερος σκοπός της κινήσεως αυτής ήταν ο προσεταιρισμός των Γκαγκαούζων ψηφοφόρων για τις εθνικές εκλογές της 27-02-1994. Οι συνομιλίες ανάμεσα στο Κισίνιεφ και το Κόμρατ διήρκεσαν περίπου 1,5 χρόνο.

Στις 23-12-1994 το μολδαβικό κοινοβούλιο ψήφισε νομοσχέδιο που θεσμοθετούσε ειδικό καθεστώς αυτονομίας στις περιοχές των Γκαγκαούζων με την επίσημη ονομασία “Αυτόνομη Περιοχή της Γκαγκαουζίας”. Αξίζει να σημειωθεί ότι το νομοσχέδιο αυτό απείχε κατά πολύ από τις αρχικές θέσεις της ηγεσίας των Γκαγκαούζων. Η δημιουργία της Αυτόνομης Περιοχής της Γκαγκαουζίας προκάλεσε αρχικά τα αρνητικά σχόλια των Διεθνών Οργανισμών (Δ.Α.Σ.Ε. Συμβούλιο της Ευρώπης κ.λ.π.). Σήμερα φαίνεται οι απόψεις αυτές να έχουν αμβλυνθεί σε σημαντικό βαθμό.

Το καθεστώς της αυτονομίας

Με το νομοσχέδιο αυτό θεσμοθετείται η τοπική αυτονομία σε μία περιοχή 1.800 Km² υπό τον τίτλο «Αυτόνομη Περιοχή της Γκαγκαουζίας». Χωρίζεται σε τρεις διοικητικές περιφέρειες , πρωτεύουσα είναι η πόλη Κόμρατ (πληθυσμός περίπου 35.000) και υπάρχουν εντός των ορίων της 3 πόλεις και 27 χωριά. Έχει πρόεδρο και κοινοβούλιο με 35 βουλευτές, οι οποίοι εκλέγονται κάθε τέσσερα χρόνια. Η Γκαγκαουζία έχει δικό της (θεωρητικά) οικονομικό προϋπολογισμό και δικαίωμα να καθορίζει σχεδόν από μόνη της θέματα που αφορούν τους εξής τομείς: παιδεία, επιστήμες, πολιτισμός, αθλητισμός, κοινωνική πρόνοια και ασφάλιση, εργασιακές σχέσεις και οικολογία. Τέλος έχει δική της σημαία, η οποία όμως θα πρέπει να αναρτάται δίπλα στην μολδαβική. Ζητήματα που αφορούν εξωτερική πολιτική, άμυνα, εθνική ασφάλεια, νομισματική πολιτική, δικαιοσύνη και ιθαγένεια είναι αποκλειστική αρμοδιότητα της μολδαβικής κυβέρνησης. Σε περίπτωση που ένας γκαγκαουζικός νόμος έρχεται σε αντίθεση με ένα μολδαβικό ισχύει ο δεύτερος. Επίσημες γλώσσες είναι η γκαγκαουζική, η ρουμανική και η ρωσική.

Από το νομοσχέδιο προβλέπονται δυό ακόμη σημαντικές λεπτομέρειες.

Α) παρέχεται η δυνατότητα σε πόλεις η χωριά μετά από τοπικό δημοψήφισμα να αποφασίσουν την διοικητική τους ένταξη η αποχώρηση από την Γκαγκαουζια.

Β) εάν η Μολδαβία αλλάξει το σημερινό status (υπονοείται η πιθανή ένωση με τη Ρουμανία ) τότε οι Γκαγκαούζοι έχουν το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης.

Ο τουρκικός παράγοντας

Ο τουρκικός παράγοντας εμφανίζεται να δραστηριοποιείται σε δυό χρονικές περιόδους: α) την δεκαετία του 1930 και β) από το 1990 μέχρι και σήμερα.

α) Από τις αρχές τις δεκαετίας του 1930 με πρωτοβουλία του πρέσβη της Τουρκίας στο Βουκουρέστι Hamdullah Suphi Tanriover και σε συνεργασία με την Ρουμανική κυβέρνηση άρχισε να διδάσκεται η τουρκική σε ορισμένα σχολεία γκαγκαούζικων χωριών της νότιας Βεσσαραβίας και της κεντρικής Δοβρουτσάς, οι οποίες την εποχή εκείνη ανήκαν στην Ρουμανία. Επίσης 50 και πλέον νέοι Γκαγκαούζοι στάλθηκαν στην Τουρκία για σπουδές και εξ’ αυτών περίπου 12 (ηλικιωμένοι σήμερα ) είναι ακόμη εκεί. Για τους νέους αυτούς η Τουρκία κατέβαλε συστηματικές προσπάθειες ώστε να τους εντάξει στο «Τουρκοορθόδοξο Πατριαρχείο» του παπά-Εφτίμ Καραχισαρίδη. Τέλος πάντα την ίδια περίοδο σχεδιάσθηκε η μεταφορά και εγκατάσταση μερικών χιλιάδων Γκαγκαούζων στο λεκανοπέδιο του Μαρμαρά. Η προσπάθεια ανεβλήθη λόγω της έναρξης του  Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.

Εκδήλωση στο πανεπιστήμιο του Κόμρατ, 

στο τμήμα ελληνικής γλώσσας

.

β) Μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης ο τουρκικός παράγοντας έκανε αισθητή την παρουσία του και στην Μολδαβία και ειδικά στην περιοχή της Γκαγκαουζίας, όπου ομολογουμένως,  λειτούργησε έγκαιρα και πολύπλευρα. Η πρώτη μετά την Ρουμανία χώρα που αναγνώρισε τη Μολδαβία και έστειλε διπλωματική αντιπροσωπεία ήταν η Τουρκία. Οι Γκαγκαούζοι με δεδομένη την κατάσταση στην οποία είχαν περιέλθει  δεν θα μπορούσαν  να αρνηθούν οποιαδήποτε οικονομική, ηθική η πολιτιστική βοήθεια προκείμενου να επιβιώσουν και να θεμελιώσουν τις παραμέτρους του έθνους τους. Η Τουρκία όχι μόνον προσέφερε αυτή την βοήθεια, αλλά μέσα σε μικρό χρονικό διάστημα αναγορεύθηκε  σε γέφυρα επικοινωνίας μεταξύ Μολδαβίας και Γκαγκαούζων. Αξίζει να σημειωθεί ότι η εικόνα την οποία είχαν οι Γκαγκαούζοι για την Τουρκία μέχρι το 1990 ήταν σε γενικές γραμμές αρνητική, λόγω της ιστορίας, των παραδόσεων, της θρησκευτικής διαφοράς, αλλά και της σοβιετικής εκπαιδευτικής πολιτικής.

Θα πρέπει να τονίσουμε ότι, την περίοδο εκείνη κανένας εξωτερικός παράγοντας δεν προσφέρει την παραμικρή βοήθεια στους Γκαγκαούζους. Οι γύρω λαοί συνεχίζουν να τους θεωρούν κάτι σαν άξεστους χωριάτες  και την ιδέα για ύπαρξη γκαγκαουζικού έθνους η κράτους “ αστεία“. Από την εποχή εκείνη η Τουρκία νομιμοποιεί την παρουσία της στην περιοχή, στηριγμένη στην  ομογλωσσία αλλά και στις θεωρίες που θέλουν τους Γκαγκαούζους απόγονους «αρχαίων καθαρών τουρκικών φυλών» που όπως προαναφέρθηκε, προωθήθηκαν συστηματικά και στην σοβιετική περίοδο.

Η πρώτη επαφή ανάμεσα στις δυό πλευρές πραγματοποιήθηκε τον Φεβρουάριο του 1991 όταν  αντιπροσωπεία Γκαγκαούζων επισκέφθηκε επισήμως την Τουρκία προσκεκλημένη από την τουρκική κυβέρνηση. Από τότε μέχρι και σήμερα συνεχίζονται αδιαλείπτως οι επαφές ανάμεσα στην πολιτική ηγεσία των Γκαγκαούζων και την Τουρκία στο ανώτατο επίπεδο με εκατέρωθεν επισκέψεις.

Η Τουρκία προσφέρει σημαντικότατη  οικονομική και αναπτυξιακή βοήθεια η οποία είναι ζωτικής σημασίας για την Αυτόνομη Περιοχή της Γκαγκαουζίας. Στην συντριπτική τους πλειοψηφία οι όποιες συναλλαγές που αφορούν εμπόριο, εισαγωγές, εξαγωγές και βιομηχανία έχουν ως κοινό παρανομαστή την Τουρκία. Παράλληλα μερικές χιλιάδες Γκαγκαούζοι οικονομικοί λαθρομετανάστες (κυρίως γυναίκες) στην Τουρκία εξασφαλίζουν την συντήρηση των οικογενειών τους πίσω στην Γκαγκαουζία. Ταυτόχρονα επιχορηγεί, αλλά και ελέγχει όλες σχεδόν τις πολιτιστικές και πολιτισμικές εκφράσεις των Γκαγκαούζων. Το σύνολο των Μ.Μ.Ε. δηλαδή ο ραδιοφωνικός και τηλεοπτικός σταθμός, οι εφημερίδες, τα περιοδικά  και το διαδίκτυο (internet) χρηματοδοτούνται και ελέγχονται από την Τουρκία. Το θέατρο, η συντριπτική πλειοψηφία των συνεδρίων και εκδηλώσεων, τα δυό πανεπιστήμια (εθνικό και ιδιωτικό), η λειτουργία βιβλιοθηκών και μουσείων, εκδόσεις βιβλίων και σχολικών εγχειριδίων, υποτροφίες για φοιτητές και μεταπτυχιακούς υποτρόφους, συναντήσεις, συνέδρια κ.λ.π. επιχορηγούνται από επίσημους συνήθως φορείς της Τουρκίας. Σε διάφορα συνέδρια, forum κ.λπ. που γίνονται εντός η εκτός τουρκικού εδάφους οι τουρκικές αντιπροσωπείες, πολύ συχνά «συνοδεύονται» και από έναν «χριστιανό Τούρκο» (Γκαγκαούζο) διανοούμενο, επιστήμονα η φοιτητή. Επίσης φροντίζουν να τους φέρνουν σε επαφή με Τούρκους η τουρκογενείς διανοούμενους, δημοσιογράφους και πολιτικούς των βαλκανικών και των κεντροασιατικών χωρών καθώς και της κατεχόμενης Κύπρου.

Η Τουρκία τα πρώτα χρόνια των σχέσεων (1991-1994) προσπάθησε ανεπιτυχώς να φέρει τους  Γκαγκαούζους σε επαφή με το  «Τουρκοορθόδοξο Πατριαρχείο» και τον τότε «πατριάρχη» Σελτζούκ  Ερενερόλ γιο του παπά Εφτίμ Καραχισαρίδη. Η προσπάθεια αυτή συνεχίζεται και σήμερα με μικρότερη ένταση και μάλλον χωρίς ουσιαστικά αποτελέσματα.

Έχει σημασία να σημειώσουμε ότι η Τουρκία δραστηριοποιείται με αυτή την άνεση στην Γκαγκαουζία έχοντας δεδομένη την ανοχή της μολδαβικής κυβέρνησης. Η μολδαβική πλευρά προκειμένου να αποδυναμώσει την όντως ισχυρή και μακροχρόνια σχέση των Γκαγκαούζων με τους Ρώσους, ευνοεί την προσέγγισή τους  με την Τουρκία, ελπίζοντας παράλληλα και στην ανάπτυξη των μολδαβο-τουρκικών οικονομικών σχέσεων.

Τα κέρδη που η Τουρκία αποκόμισε και αποκομίζει από την από εμπλοκή της στο γκαγκαουζικό ζήτημα είναι σημαντικά:

1) Ἀναγορεύθηκε σε σοβαρό μεσολαβητή ανάμεσα στην κεντρική κυβέρνηση της Μολδαβίας και τους Γκαγκαούζους την στιγμή της κρίσης. Αποτέλεσμα αυτού είναι το να θεωρείται υπολογίσιμος παράγοντας, αφού παρενέβη καταλυτικά σε μια σύγκρουση μεταξύ Χριστιανών.

2) Ἤ ιδέα της δημιουργίας  των «Χριστιανών – Τούρκων» μέσα σε ορθόδοξο περιβάλλον και μάλιστα σε ευρωπαϊκό έδαφος με  «κρατική» υπόσταση (Αυτόνομη Περιοχή της Γκαγκαουζίας) ανοίγει για  την Τουρκία μεγάλες προοπτικές και αναβαθμίζει σημαντικά την εικόνα της τόσο στην Ευρώπη και στην δύση γενικότερα  όσο και στον τούρκικο “κόσμο”.

3) «Αποδεικνύει» τον κοσμικό χαρακτήρα του κεμαλικού κράτους «τηρώντας» ίσες  αποστάσεις ανάμεσα στο Χριστιανισμό και το Ισλάμ.

Προωθεί στο εσωτερικό της Μολδαβίας και όχι μόνον στην Αυτόνομη  Περιοχή  της  Γκαγκαουζίας το δικό της πολιτισμικό και πολιτιστικό μοντέλο ιδρύονται, με άνεση πλέον, βιβλιοθήκες, ινστιτούτα, σχολές, εκπαιδευτικά ιδρύματα  κ.λ.π.

5) Ἔχει εξελιχθεί σε έναν από τους μεγαλύτερους επενδυτές στο εσωτερικό της Μολδαβίας σε ότι αφορά το εμπόριο, τα τεχνικά έργα, την βιομηχανία, τις μεταφορές κ.λ.π.

Στοιχεία για την Αυτόνομη Περιοχή της Γκαγκαουζίας

Ο πληθυσμός της Γκαγκαουζίας ανέρχεται στις 180.000 από τους οποίους το 80% είναι Γκαγκαούζοι ενώ οι υπόλοιποι είναι Βούλγαροι, Μολδαβοί, Ουκρανοί και Ρώσοι. Στην περιοχή αυτή ζουν και μερικές δεκάδες οικογένειες ελληνικής καταγωγής. Σε όλες τις βαθμίδες της δημόσιας εκπαίδευσης τα μαθήματα γίνονται στα ρωσικά. Η μητρική γλώσσα (γκαγκαουζικά) διδάσκεται στα σχολεία της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης χρησιμοποιώντας το λατινικό αλφάβητο (από το 1994) μόνον τρεις ώρες την εβδομάδα.

Η περιοχή αυτή είναι η πιο υπανάπτυκτή της Μολδαβίας και η Μολδαβία η πιο φτωχή χώρα της Ευρώπης. Οι υποδομές έχουν υποστεί σοβαρότατο πλήγμα μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης. Οι μισθοί είναι πενιχροί και πολλές φορές δεν καταβάλλονται το ίδιο και οι συντάξεις. Το νερό είναι πολύ κακής ποιότητας, πόσιμο τρεχούμενο νερό υπάρχει μόνον στο Κόμρατ και αυτό μεταφέρεται από μακριά με αγωγούς. Το οδικό δίκτυο είναι κακής ποιότητας  και ορισμένες φορές ανύπαρκτο.

Παρ’ όλα αυτά οι Γκαγκαούζοι επιβιώνουν για δυό κυρίως λόγους : 1) εξαιτίας της εργατικότητας και της εξαιρετικής ικανότητας που έχουν στην γεωργία και την κτηνοτροφία και 2) εξαιτίας του συναλλάγματος που εισρέει κυρίως από την Τουρκία και τη Ρωσία, αφού κάθε σχεδόν οικογένεια έχει ένα η περισσότερα μέλη, οικονομικούς μετανάστες σε αυτές τις χώρες.

Οι οικονομικές δραστηριότητες είναι σχεδόν αποκλειστικά γεωργικές, κτηνοτροφικές και πτηνοτροφικές. Η καλλιεργήσιμη γη ανέρχεται στα 1.750.000 στρέμματα. Τα κυριότερα προϊόντα είναι τα καπνά, τα δημητριακά, το κρασί, τα καρύδια, τα φρούτα, το γάλα και το μαλλί από τα πρόβατα. Βιοτεχνική και βιομηχανική υποδομή άρχισε να αναπτύσσεται με αργούς ρυθμούς τα τελευταία χρόνια.

Η διδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας ανάμεσα σε νέους Γκαγκαούζους στη Δημοκρατία της Μολδαβίας κατά το ακαδημαϊκό έτος 2005-2006.

Για τον σκοπό της σύσφιξης των σχέσεων των Γκαγκαούζων της Δημοκρατίας της Μολδαβίας με τον Ελληνισμό διδάσκεται στην χώρα η Ελληνική Γλώσσα, στα πλαίσια 5 προγραμμάτων. Τα προγράμματα αυτά λαμβάνουν χώρα σε 4 εκπαιδευτικά ιδρύματα που βρίσκονται τόσο στην πρωτεύουσα της Αυτόνομης Περιοχής της Γκαγκαουζίας, πόλη του Κομράτ, όσο και στην πρωτεύουσα της χώρας, πόλη του Κισσινάου, ως εξής:

1. Στο Κρατικό Πανεπιστήμιο του Κομράτ, όπου από το ακαδημαϊκό έτος 2004 – 2005 λειτουργεί «Τμήμα Μολδαβικής (Ρουμανικής) και Ελληνικής Φιλολογίας». Τη στιγμή αυτή στο τμήμα φοιτούν 7 πρωτοετής ,10 δευτεροετής φοιτητές και 11τριτοετης σπουδαστές.

2. Στο Κρατικό Πανεπιστήμιο του Κομράτ, όπου διδάσκονται από το ακαδημαϊκό έτος 2001 – 2002 και προαιρετικά μαθήματα «Ελληνικής Γλώσσας και Πολιτισμού» για όλους τους ενδιαφερομένους. Τη στιγμή αυτή τα μαθήματα παρακολουθούν γύρω στα 90 άτομα, κυρίως φοιτητές του πανεπιστημίου και μαθητές σχολείων, για 2 – 4 ώρες την εβδομάδα σε 2 επίπεδα.

3. Στο Κρατικό Παιδαγωγικό Κολέγιο «Μιχαήλ Τσακίρ» του Κομράτ, όπου διδάσκεται από το ακαδημαϊκό έτος 2004 – 2005 το κανονικό μάθημα της «Εισαγωγής στην Ελληνική Γλώσσα και Πολιτισμό» για όλους τους σπουδαστές. Τη στιγμή αυτή το μάθημα παρακολουθούν συνολικά γύρω στους 80 πρωτοετής και 80 δευτεροετής σπουδαστές για 1 ώρα την βδομάδα σε 2 αντίστοιχα επίπεδα.

4. Στο Δημόσιο 12-τάξειο Λύκειο «Γκαβριήλ Γκαϊνταρτζή» του Κομράτ, όπου ξεκίνησε από τον Δεκέμβριο του 2005 η διδασκαλία του μαθήματος της «Ελληνικής Γλώσσας και Πολιτισμού».

Τη χρονιά του 2005  το μάθημα παρακολούθησαν συνολικά 25 μαθητές, ηλικιών από 8 – 12 ετών, για 4 ώρες τη βδομάδα σε 1 επίπεδο.

5. Στο Κρατικό Παιδαγωγικό Πανεπιστήμιο «Ιόν Κρεάνγκα» του Κισσινάου όπου διδάσκεται από το ακαδημαϊκό έτος 2001 – 2002 το μάθημα της «Ελληνικής Γλώσσας και Πολιτισμού» ως επιλεγόμενο για τους φοιτητές της Φιλολογικής Σχολής και ως προαιρετικό για όλους τους άλλους ενδιαφερόμενους. Τη χρονιά του 2005-2006  το μάθημα παρακολούθησαν γύρω στους 30 φοιτητές της Φιλολογικής Σχολής καθώς και γύρω στα άλλα 100 άτομα, κυρίως φοιτητές και νέοι επιστήμονες, για 2 – 4 ώρες τη βδομάδα σε 3 επίπεδα.

Δεκάδες φοιτητές και μαθητές, συμμετέχοντες στα προγράμματα αυτά, έχουν επανειλημμένα λάβει μέρος με επιτυχία σε θερινά σεμινάρια διδασκαλίας της Ελληνικής στα πανεπιστήμια: Αθηνών, Ιωαννίνων, Κρήτης, Κέρκυρας, Μακεδονίας και Αριστοτέλειο, σε εξαμηνιαία σεμινάρια που οργανώνει το Σ.Α.Ε. με το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο Κύπρου, στα Θερινά Σχολεία Ελληνικού Πολιτισμού του ταμείου Θράκης, καθώς και σε διάφορες εκπαιδευτικές κατασκηνώσεις στην Ελλάδα.

http://www.pemptousia.com/

4. Μωρή Λένκα, κόρη μου Λένκα (Τραγούδι)       

Το τραγούδι αυτό βρίσκεται σε δίσκο που κυκλοφόρησε στην Ε.Σ.Σ.Δ. το 1980 με την ονομασία «Μουσική των Γκαγκαβούζιδων» και περιέχει υλικό που ηχογράφησε στα γκαγκαβούζικα χωριά της Μολδαβίας και της Ουκρανίας ο Γκαγκαβούζης μουσικολόγος Μιχαήλ Κόλτσα υπό τη γενική επιμέλεια της Ρωσίδας γλωσσολόγου Δρ. Λιουντμίλα Ποκρόβσκαγια.


Эта песня находится на пластинке, выпущенной в СССР в 1980 году, под названием «Музыка гагаузов» и содержит материал, который записал в гагаузских сёлах Молдовы и Украины гагаузский музыковед Михаил Колца под общим руководством русского лингвиста проф. Людмила Покровская.


This song appears on a vinyl record released in the USSR in 1980 under the name “Music of the Gagauz” and contains material recorded in the Gagauz villages of Moldova and Ukraine by the Gagauz musicologist Mihail Koltsa under the general direction of the Russian linguist Dr. Liudmila Pokrovskaia.


ΑΚΟΥΛΟΥΘΕΙ ΣΕ 4 ΓΛΩΣΣΕΣ ΤΟΥΡΚΙΚΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΡΩΣΙΚΑ ΚΑΙ ΑΓΓΛΙΚΑ Η ΑΠΟΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΡΑΓΟΥΔΙΟΥ


“Mari Lenko, kızım Lenko,
mari kızım, dünnää gözeli,
näändan da işitmiş türklär, kızım,
ani sändin dünnää gözeli.
Türklär da, kızım, alacek seni”.
İlenka da dedi mamusuna:
“Male ma, male, sakla beni,
sakla beni sandaa, male.
Açan da, male, türklär gelecek,
sän da deyäsin türklerä, male:
«Benim Lenkam anden öldü»”.
Bir da baktılar küü bayırına,
bir gemi geliyor türknän dolu,
kırmızı fesnän, eşil püskülnän.
Gelä geldilär İlenkaya.
İlenkayı mamusuna sordular.
Lenkanın mamusu dedi türklerä:
“Benim Lenkam anden öldü”.
“Ade, ba babu, gidelim mezarlaa.
Biz onun, babu, ölüsünü alacez”.
İlenka da çıktı sandıktan,
türklär da kavradı, attılar gemiya.
Üç gün, üç gecä gemidä gittilär,
İlenka da dedi türklerä:
“Ay, türklär, türklär, durgudun gemiyi,
bän da yıkanayım bu Tunada.
Nekadar gözälim, taa gözäl olacam”.
Türklär da durguttular gemiyi,
İlenka da atladı Tunaya.
Hem üzeyor hem türklerä deyor:
“Ay, türklär, türklär,
bir gözellik için aldanan,
bir gözellik için aldanan türklär,
ani türklerä sluga olaceydım,
denizdä balıklara kurban olayım”.


“Μωρή Λένκα, κόρη μου Λένκα,
μωρή κόρη μου, πιο όμορφη του κόσμου,
που να το άκουσαν οι Τούρκοι, κόρη μου,
ότι ήσουν η πιο όμορφη του κόσμου.
Οι Τούρκοι, κόρη μου, θα σε πάρουν”.
Και η Ηλένκα είπε στη μητέρα της:
“Μάνα, αχ μάνα, κρύψε με,
κρύψε με στο μπαούλο, μάνα.
Κι όταν, μάνα, θα έρθουν οι Τούρκοι,
εσύ να πεις στους Τούρκους, μάνα:
«H Λένκα μου πέθανε εδώ και καιρό»”.
Ξαφνικά κοίταξαν προς το λόφο του χωριού,
ένα καράβι έρχεται γεμάτο Τούρκους,
με κόκκινο φέσι, με πράσινη φούντα.
Πλησίαζαν και ήρθαν στην Ηλένκα.
Ζήτησαν την Ηλένκα από τη μητέρα της.
Η μητέρα της Λένκας είπε στους Τούρκους:
“Η Λένκα μου πέθανε εδώ και καιρό”.
“Άντε, βρε γριά, ας πάμε στο νεκροταφείο.
Εμείς, γριά, θα πάρουμε το πτώμα της”.
Η Ηλένκα βγήκε από το μπαούλο
και οι Τούρκοι την άρπαξαν, την πέταξαν στο καράβι.
Τρεις μέρες, τρεις νύκτες προχώρησαν με το καράβι
και η Ηλένκα είπε στους Τούρκους:
“Αχ, Τούρκοι, Τούρκοι, σταματήστε το καράβι
για να πλυθώ στο Δούναβη.
Όσο όμορφη είμαι θα γίνω ακόμα πιο όμορφη”.
Οι Τούρκοι σταμάτησαν το καράβι
και η Ηλένκα πήδηξε στο Δούναβη.
Κολυμπάει και συνάμα λέει στους Τούρκους:
“Αχ, Τούρκοι, Τούρκοι,
ξεγελασμένοι από την ομορφιά,
ξεγελασμένοι από την ομορφιά Τούρκοι,
παρά να γινόμουν σκλάβα στους Τούρκους
ας γίνω θυσία στη θάλασσα για τα ψάρια”.
“О, Ленка, дочь моя Ленка,
о, дочь моя, самая красивая в мире,
откуда же узнали турки, дочь моя,
что ты – самая красивая в мире.
Турки, дочь моя, похитят тебя”.
Иленка сказала своей матери:
“Ой, мамочка, мамочка, спрячь меня,
спрячь меня в сундуке, мамочка.
А когда, мамочка, турки придут,
ты скажи туркам, мамочка:
«Моя Ленка давно умерла»”.
Вдруг они посмотрели на холм села,
подплывает корабль полный турок,
с красными фесками с зелёными кистями.
Вот они пришли к Иленке.
Они спросили об Иленке у её матери.
Мать Ленки сказала туркам:
“Моя Ленка давно умерла”.
“Давай, бабка, пойдём на кладбище.
Мы, бабка, заберём её тело”.
Иленка вышла из сундука,
и турки схватили её, бросили на корабль.
Три дня, три ночи они плыли на корабле,
и Иленка сказала туркам:
“Ах, турки, турки, остановите корабль,
чтобы я искупалась в Дунае.
Насколько я красива, а стану ещё красивее”.
Турки остановили корабль,
и Иленка прыгнула в Дунай.
Она и плывёт, и туркам говорит:
“Ах, турки, турки,
красотой обольщённые,
красотой обольщённые турки,
вместо того чтобы туркам рабыней стать,
уж лучше в море рыбам жертвой стану”.
“Oh Lenka, my daughter Lenka,
oh, my daughter, most beautiful in the world,
where did the Turks hear, my daughter,
that you were the most beautiful in the world.
The Turks, my daughter, will take you”.
And Ilenka to her mother said:
“Mammy, oh mammy, hide me,
hide me in the trunk, mammy.
And when, mammy, the Turks come
say to the Turks, mammy:
«My Lenka died long ago»”.
Suddenly they glanced towards the village hill,
a boat is coming full of Turks,
with red fezes, with green tassels.
They were drawing near, coming for Ilenka.
They asked for Ilenka from her mother.
Lenka’s mother told the Turks:
“My Lenka died long ago”.
“Come on, old woman, let's go to the cemetery.
For we, old woman, will take her body”.
Ilenka came out from the trunk
and the Turks grabbed her and threw her onto the boat.
Three days, three nights they had travelled on the boat
when Ilenka told the Turks:
“Oh, Turks, Turks, stop the boat
and I will wash myself in the Danube.
As beautiful as I am, I will be even more beautiful”.
The Turks stopped the boat
and Ilenka jumped into the Danube.
As she swam she told the Turks:
“Oh, Turks, Turks,
deceived by beauty,
deceived by beauty, Turks,
instead of becoming a slave of the Turks
let me be a sacrifice for the fishes in the sea”. 

Το βίντεο μπορείτε να το δείτε στην ΠΗΓΗ

Πηγή: http://gagavouzis.blogspot.com/2011/01/blog-post_29.html

Σύνθεση ΠΑΖΛ : Ευάγγελος