Μέρος 7ο: Ελληνικές διάλεκτοι
ΠΡΩΤΗ ΑΝΑΡΤΗΣΗ: 15/09/2012
Γράφει Ευάγγελος ο Σάμιος
Σχόλιο ΠΑΖΛ: Η Νέα Ελληνική Γλώσσα
έχει πλήθος διαλεκτικών ποικιλιών, οι οποίες ομιλούνται εντός και εκτός του
ελλαδικού χώρου, και αποτελούν σημαντική πηγή για τη μελέτη της γλωσσικής και
πολιτισμικής κληρονομιάς, καθώς σε αρκετές περιπτώσεις διασώζουν δομές και
χαρακτηριστικά τα οποία δεν εμφανίζονται στην Κοινή Νεοελληνική.
Τα τσακώνικα είναι
επιβίωση της αρχαίας Λακωνικής και το μοναδικό γλωσσικό ιδίωμα, από αυτά που
κρατούν από τις αρχαίες ελληνικές διαλέκτους, το οποίο έμεινε ζωντανό- δηλαδή
ομιλούμενο- τουλάχιστον στον Ελλαδικό χώρο. (Εκτός του Ελλαδικού χώρου
παρόμοιους δεσμούς έχουν η Ποντιακή, η Καππαδοκική και τα Ελληνικά της
Νότιας Ιταλίας). Η σπανιότητα οφείλεται στο γεγονός ότι από τον 3ο αιώνα π.Χ.
και εντεύθεν, όπως είναι γνωστό, επικράτησε στον ελληνικό κόσμο η Αλεξανδρινή ή
Ελληνιστική Κοινή, που προήλθε από την Αττική διάλεκτο και είχε υπερδιαλεκτικό
χαρακτήρα.
Η παραταινάρια (
Μανιάτικη ) όπως και η τσακώνικη γλώσσα είναι άμεσα επιβιώματα της δωρικής
διαλέκτου με εμφανή και τα λιγοστά νεότερα επιστρώματα μέσα στους αιώνες.
Τα Γρεκάνικα
(Κατωιταλική ή Γρεκάνικη διάλεκτος) είναι η διάλεκτος της Ελληνικής που
περιλαμβάνει Ιταλικά στοιχεία και ομιλείται στη Μεγάλη Ελλάδα της Νότιας
Ιταλίας. Είναι κυρίως γνωστή ως Κατωιταλική διάλεκτος, ενώ οι ομιλητές της την
ονομάζουν Γκρίκο (Grico) ή Κατωιταλική. Η Κατωιταλική είναι σε κάποιον βαθμό
κατανοητή από τους ομιλητές της Ελληνικής γλώσσας, όπως είναι και φυσικό αφού
οι ρίζες των δυο γλωσσών είναι οι ίδιες.
Η Ποντιακή διάλεκτος
είναι η μία από τις δύο μικρασιατικές διαλέκτους ( η άλλη είναι η καππαδοκική
διάλεκτος, που στις μέρες μας έχει, σχεδόν ολότελα, εξαφανιστεί ως ομιλούμενη
και μόνο ως μουσιακή ή αρχειακή γλωσσική μορφή είναι πια αντικείμενο μελέτης).
Η Καππαδοκική διάλεκτος,
όταν είχε ακόμη φυσικούς ομιλητές στον χώρο της, περιελάμβανε τρεις ομάδες
ιδιωμάτων (με βάση γλωσσογεωγραφικούς παράγοντες): α) το ιδίωμα της Σίλλης
(κοντά στο Ικόνιο), β) το ιδίωμα των Φαράσων (και άλλων έξι χωριών που
βρίσκονταν στην ίδια κοιλάδα), και γ) το ιδίωμα της κυρίως Καππαδοκίας.
Κρητική διάλεκτος
ονομάζεται η μορφή της νεοελληνικής που μιλιέται στην Κρήτη. Προέρχεται από την
ελληνιστική κοινή. Η κρητική διάλεκτος απαντά σε γραπτή μορφή ήδη από τον 14ο
αιώνα και κυρίως κατά την ακμή της κρητικής λογοτεχνικής παραγωγής (16ος αιώνας
μέχρι τα μέσα του 17ου).
Τα βλάχικα, σύμφωνα και
με τους ειδικούς γλωσσολόγους, είναι το σύνολο των διαλέκτων μίας μη
ομογενοποιημένης και μη κωδικοποιημένης προφορικής γλώσσας. Η γλώσσα αυτή
παραμένει μέχρι σήμερα προφορική. Δεν έχει αποκτήσει μία ενιαία μορφή, κοινά
αποδεκτή, από όλες τις ομάδες των βλαχοφώνων.
Δεν υπάρχει «Αρβανίτικη
διάλεκτος.» Μέχρι το 1500μΧ, στα Άρβανα
και σε όλη τη ΒΟΡΕΙΑ ΗΠΕΙΡΟ ΜΙΛΟΥΣΑΝ ΜΟΝΟ ΕΛΛΗΝΙΚΑ. Αυτό το πιστοποίησαν δύο
εθνολόγοι, τους οποίους είχαν προσλάβει οι… Αλβανοί, για να στοιχειοθετήσουν
την ύπαρξή τους. Το μόρφωμα που συνηθίστηκε να ονομάζεται «Αρβανίτικα» άρχισε
να κατασκευάζεται μετά το 1500, όταν οι Βυζαντινές ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΕΣ ΦΡΟΥΡΕΣ,
αντικαταστάθηκαν από τους Τούρκους, με Γκέκηδες ή Τόσκηδες και ήταν μια λύση
ανάγκης για να συνεννοούνται οι Ελληνοχριστιανικοί πληθυσμοί, με μια νέα
κατάσταση εξουσίας.
Έχουμε λοιπόν τις παρακάτω ενότητες:
1. Νεοελληνικές Διάλεκτοι
2. Τσακωνική Διάλεκτος
3. Η Μανιάτικη Διάλεκτος
4. Τα Γρεκάνικα
5. Η Ποντιακή Διάλεκτος
6. Καππαδοκική Διάλεκτος
7. Κρητική Διάλεκτος
8. Βλάχικη Διάλεκτος
9. Αρβανίτικη Διάλεκτος
1. Νεοελληνικές Διάλεκτοι
Η Nέα Eλληνική Γλώσσα έχει πλήθος διαλεκτικών ποικιλιών, οι οποίες ομιλούνται εντός και εκτός του ελλαδικού χώρου, και αποτελούν σημαντική πηγή για τη μελέτη της γλωσσικής και πολιτισμικής κληρονομιάς, καθώς σε αρκετές περιπτώσεις διασώζουν δομές και χαρακτηριστικά τα οποία δεν εμφανίζονται στην Κοινή Νεοελληνική.
Οι διάλεκτοι του ελλαδικού χώρου διακρίνονται με βάση φωνολογικά κριτήρια σε βόρειες και νότιες ποικιλίες, αν και αυτή η ταξινόμηση δεν καλύπτει επαρκώς τις διαφοροποιήσεις τους. Οι περισσότερες διάλεκτοι έχουν δεχθεί έντονη επιρροή από τα γλωσσικά συστήματα με τα οποία έχουν έρθει σε επαφή. Χαρακτηριστικές είναι οι περιπτώσεις των επτανησιακών ποικιλιών, οι οποίες έχουν δεχθεί επίδραση από την Ιταλική, και η περίπτωση της διαλέκτου των Κυδωνιών και Μοσχονησίων, που έχει επηρεασθεί από την Τουρκική.
Οι νεοελληνικές διάλεκτοι παρουσιάζουν τάσεις συρρίκνωσης τα τελευταία χρόνια και σε αρκετές περιπτώσεις οι ομιλητές τείνουν να εγκαταλείψουν το γλωσσικό τους σύστημα λόγω της ισχυρής επιρροής της Κοινής Νεοελληνικής. Υπάρχουν όμως και διάλεκτοι (π.χ. Λεσβιακά) που ακόμα αντιστέκονται.
Νεοελληνικές Διάλεκτοι - Εργαστήριο Νεοελληνικών Διαλέκτων
Το
Εργαστήριο Νεοελληνικών Διαλέκτων έχει ως σκοπό την καταγραφή και
μελέτη των νεοελληνικών διαλέκτων. Άμεσος στόχος είναι η καταγραφή αυτών
που κινδυνεύουν με εξαφάνιση (π.χ. Καππαδοκικά) και απώτερος στόχος η
καταγραφή και διάσωση όσο το δυνατόν περισσοτέρων διαλεκτικών ποικιλιών.
Από το υλικό που έχει συλλεγεί και τις μελέτες που έχουν εκπονηθεί έχει
προκύψει η περιγραφή των ακόλουθων γλωσσικών συστημάτων.
Περιγραφή διαλέκτων
Οι δύο διαδραστικοί πίνακες που ακολουθούν περιέχουν πληροφορίες για κάποιες από τις διαλέκτους που συλλέξαμε υλικό. Ο πίνακας στα αριστερά αναφέρει το όνομα της διαλέκτου και της περιοχής στην οποία ομιλείται. Κάντως στις λέξεις "Διάλεκτος" ή "Περιοχή" τα περιεχόμενα του πίνακα ταξινομούνται αλφαβητικά ανάλογα με το κριτήριο. Ο πίνακας στα δεξιά περιέχει τις πληροφορίες. Κάθε tab επιλέγοντας με κλικ περιέχει πληροφορίες σχετικά με την Περιγραφή της διαλέκτου, τα Χαρακτηριστικά της και τον Γεωγραφικό προσδιορισμό της.Διάλεκτος | Περιοχή |
---|---|
Θιακιά | Ιθάκη |
Ιδίωμα Νεοχωρίου | Νεοχώρι Υπάτης |
Καλυμνιακά | Κάλυμνος |
Καππαδοκικά | Καππαδοκία |
Κατωιταλικά | Σαλέντο |
Κρητική | Κρήτη |
Κυπριακή | Κύπρος |
Κωακά | Κως |
Λεσβιακά Μικρασιάτικα | Αϊβαλί και Μοσχονήσια |
Μανιάτικα | Μάνη Πελοποννήσου |
Μεγαρίτικα | Μέγαρα |
Ποντιακά | Πόντος |
Τσακώνικα | Αρκαδία |
2. Τσακωνική διάλεκτος
Τσακωνική διάλεκτος· η επιβίωση της αρχαίας λακωνικής
»»»
Τα τσακώνικα είναι επιβίωση της αρχαίας Λακωνικής και το μοναδικό γλωσσικό ιδίωμα, από αυτά που κρατούν από τις αρχαίες ελληνικές διαλέκτους, το οποίο έμεινε ζωντανό- δηλαδή ομιλούμενο- τουλάχιστον στον Ελλαδικό χώρο. (Εκτός του Ελλαδικού χώρου παρόμοιους δεσμούς έχουν η Ποντιακή, η Καππαδοκική και τα Ελληνικά της Νότιας Ιταλίας). Η σπανιότητα οφείλεται στο γεγονός ότι από τον 3ο αιώνα π.Χ. και εντεύθεν, όπως είναι γνωστό, επικράτησε στον ελληνικό κόσμο η Αλεξανδρινή ή Ελληνιστική Κοινή, που προήλθε από την Αττική διάλεκτο και είχε υπερδιαλεκτικό χαρακτήρα. |
Από τα υπάρχοντα στοιχεία φαίνεται ότι τα τσακώνικα μιλήθηκαν κατά το παρελθόν και εκτός των ορίων της σημερινής Τσακωνιάς, όπως, για παράδειγμα, στη γειτονική περιοχή της Λακωνίας, αλλά και στις τσακώνικες αποικίες. Η τελευταία εκτίμηση στηρίζεται στην πρόσφατη -σχετικά- αποκάλυψη ότι στα χωριά Βάτικα και Χαβουτσί, των ανατολικών παραλίων της θάλασσας του Μαρμαρά, όπου ήταν συγκεντρωμένοι Τσάκωνες, μέχρι του έτους 1924 τουλάχιστον ήταν σε χρήση τα τσακώνικα. Σήμερα, βέβαια, η χρήση αυτού του ιδιώματος έχει υποχωρήσει αισθητά. Υπολογίζεται ότι το μιλούν (από μέτρια έως καλά) έως και 2.000 κάτοικοι της Τσακωνιάς, που οι περισσότεροι είναι υπερήλικες. Αξίζει να σημειωθεί πως μέχρι το 1997 τα τσακώνικα διδάσκονταν στο Γυμνάσιο του Τυρού από ντόπιους καθηγητές. Τα κυριότερα γλωσσικά στοιχεία που αποδεικνύουν ότι η Τσακωνική έχει στενούς δεσμούς με την Αρχαία Λακωνική είναι:
α. Διατήρηση του δωρικού α εκεί που η Ιωνική είχε η (μάτηρ- μήτηρ).
β. Τροπή του σ σε δασεία, μεταξύ φωνηέντων, και αποκοπή του έπειτα.
γ. Τροπή του θ σε σ.
δ. Τροπή του τελικού ς σε ρ (ρωτακισμός) όταν ακολουθεί φωνήεν.
ε. Διπλή προφορά του υ σαν ου και ιου, ανάλογα με το ποιο σύμφωνο υπάρχει πριν το υ (κύων-κούε, λύκος-λιούκο).
ζ. Αποβολή του τελικού ς (τοίχο-τοίχος).
Εδώ θα αναφερθώ σε δύο λέξεις - φράσεις. Οι νέοι, και όχι μόνο, όταν προσφωνούσαν πρόσωπα που ενέπνεαν το σεβασμό, τους γονείς, τους συγγενείς, τους πρεσβύτερους, χρησιμοποιούσαν το πρόθεμα «λο», π.χ. έρχομαι λο πατέρα, ή τι κάνεις λο θείε; ή που είσαι λο; (χωρίς πρόθεμα). Κατά τον Λάζαρο Χαρακάκο, είναι το αρχαίο υπερθετικό του αγαθός, λώον, λώστος, το οποίο παρεφθάρει σε λο. Ηταν σε χρήση λοιπόν για να δείξει το σεβασμό προς τα άξια σεβασμού πρόσωπα, πολύ πριν μας έρθει ο γαλλικιστί πληθυντικός αριθμός ευγενείας, αλλά όμως παρέμεινε σε χρήση και με τη γενίκευση αυτού. Η δεύτερη φράση που συναντάται στην καθομιλουμένη γλώσσα είναι το «έγινε άρατος». Χρησιμοποιείται για να δηλώσει πως κάποιος έγινε καπνός. Αλλά ας εμβαθύνουμε λίγο περισσότερο. Αν ρωτήσεις τους μεγαλύτερους σου απαντούν με την παραπάνω εξήγηση, χωρίς να ξέρουν ότι το άρατος είναι ο Αρατος, αρχιστράτηγος της Αχαϊκής Συμπολιτείας, όπου σε μάχες που δόθηκαν, με τους Σπαρτιάτες, αυτός και τα στρατεύματά του τρέπονταν σε φυγή, εξ ου και το έγινε άρατος. Ολα αυτά τα γεγονότα λάμβαναν χώρα το 262-222 π.Χ. Φανταζόμαστε τι εντύπωση θα είχε προκαλέσει τότε που διατηρήθηκε απ τους γηγενείς κατοίκους.
Η τσακώνικη διάλεκτος θεωρείται από τις αρχαιότερες στον κόσμο. Η αρχαιότητα και η καταγωγή της διαλέκτου αποδείχθηκε και από τον μεγάλο Γερμανό φιλόλογο Μιχαήλ Δέφνερ. Επίσης, για τη διάλεκτο αυτή έχουν γίνει αρκετές έρευνες από Ελληνες και ξένους ειδικούς και γλωσσολόγους και έχει εκπονηθεί γραμματική (Κωστάκης) και λεξικό της. Υπάρχει επίσης και αναγνωστικό με στοιχεία λεξιλογίου και γραμματικής.
Τα τσακώνικα ζωντανεύουν σήμερα και στη μουσική παράδοση, με αρκετά δημοτικά τραγούδια που συνοδεύουν κυρίως τον τσακώνικο χορό. Μάλιστα τελευταία έχει εκδοθεί και ποίηση στην τσακώνικη διάλεκτο. Μια καλή αναφορά μεταξύ άλλων για την τσακώνικη διάλεκτο είναι τα "Χρονικά των Τσακώνων", έκδοση του συλλόγου του "Αρχείου των Τσακώνων" με έδρα το Λεωνίδιο, όπου δημοσιεύονται αρκετά άρθρα και εργασίες γύρω από την προέλευση και την εξέλιξη της γλώσσας.
http://abnet.agrino.org/htmls/D/D007.html
Ηχητό υλικό από το Κέντρο Ερεύνης των Νεοελληνικών Διαλέκτων και Ιδιωμάτων
Περιοχή: Τσακωνιά: νομός Αρκαδίας, επαρχία Κυνουρίας, χωριό Βασκίνα Λεωνιδίου.
Ομιλητής: Γεώργιος Δ. Πήλιουρας, 65 ετών, Διαμαντής Πήλιουρας, 74 ετών.
Η τσακωνική διάλεκτος είναι η μόνη ελληνική διάλεκτος που δεν προέρχεται από τη Κοινή Αλεξανδρινή -Η προέλευσή της είναι από την αρχαία λακωνική, με λίγα λόγια πρόκειται για αρχαία ελληνική δωρική διάλεκτος που έχει επιβιώσει μέχρι και σήμερα και μιλιέται από λίγους κατοίκους στην Περιοχή του Λεωνιδίου
http://youtu.be/vJ341PgnE8s
3. Η Μανιάτικη Διάλεκτος
Για κάθε λαό η γλώσσα και το θρήσκευμα αποτελούν τα δύο βασικότερα κομμάτια πολιτισμού που τον κάνουν ξεχωριστό σαν έθνος, αλλά και τον χαρακτηρίζουν στον χώρο και στο χρόνο. Οι Έλληνες σήμερα αν θέλουμε να περηφανευόμαστε για την καταγωγή μας από τους αρχαίους θα πρέπει να αναλογιστούμε την γλώσσα μας, μιας και το θρήσκευμα είναι διαφορετικό.
Κάποιες περιοχές της Ελλάδας διατήρησαν σε μεγάλο βαθμό αναλλοίωτα βασικά στοιχεία της αρχαίας Ελληνικής γλώσσας. Μία από αυτές τις περιοχές ήταν και η Μάνη. Ο λόγος που συνέβη αυτό είναι διότι κάποιες περιοχές δέχτηκαν μέσα στην ροή της ιστορίας ελάχιστα ξένα προς τον τόπο πολιτιστικά γνωρίσματα και συνεπώς και γλωσσικά. Χωρίς φόβο ιδιαίτερης αυθαιρεσίας θα μπορούσαμε να κατατάξουμε σε βαθμό αρχαιοφάνειας τα διάφορα ελληνικά γλωσσικά ιδιώματα ως εξής¨
- Μάνη και Τσακωνιά
- Κύπρος, Πόντος, Σφακιά, Ν. Δωδεκάνησα, Παλαιά Αθήνα, Μέγαρα
- Νησιά Αιγαίου, Κύθηρα, Ζάκυνθος, Κεφαλονιά, Ν. Εύβοια, Ν.Δ Αρκαδία, Κρήτη
- Πελοπόννησος
- Νότια Στερεά Ελλάδα
- Κεντρικός κορμός Ελλάδας, Μακεδονία, Θράκη, Ρωμυλία, Μικρά Ασία
Η τσακώνικη και η παραταινάρια ( Μανιάτικη ) γλώσσα είναι άμεσα επιβιώματα της δωρικής διαλέκτου με εμφανή και τα λιγοστά νεότερα επιστρώματα μέσα στους αιώνες.Τα επιστρώματα αυτά προήλθαν στις περιοχές αυτές από τους πληθυσμούς που κινήθηκαν εκεί κατά την Φραγκοκρατία και την Τουρκοκρατία στην Πελοπόννησο. Αλλά και τα διάφορα λατινικά στοιχεία στην γλώσσα δεν πρέπει να μας ξενίζει καθώς η λατινική γλώσσα είναι κλαδί της δωρικής διαλέκτου. Πολύ σημαντικά στοιχεία επίσης της παραταινάριας γλώσσας που παραπέμπουν στην αρχαία δωρική είναι τα τοπωνύμια, τα επίθετα, τα επιτατικά προσφύματα, η αρχαϊκή προστακτική, η προφορά και η μορφή των λέξεων.
Τέλος το σημαντικότερο γνώρισμα είναι η λιγόλογη αλληγορία ( ποιητική περιγραφή ) που ταυτίζεται με την ομιλία των αρχαίων Λακώνων δηλαδή λίγα λόγια με πολύ νόημα. Ικανότητα της πλήρους περιγραφής με βραχύ λόγο. Το λακωνίζειν.
Πηγή: Κυριάκος Κάσσης
ΑΠΟΔΟΣΗ ΣΕ ΠΑΛΑΙΟΜΑΝΙΑΤΙΚΗ ΔΙΑΛΕΚΤΟ ΧΕΝΕΛΛΑΣ- ΧΕΝΕΛΛΑΣ
Πρόκειται για παραδοσιακό μανιάτικο τραγούδι που τραγουδιόταν
πριν από τετρακόσια χρόνια πιθανότατα από Μανιάτες πειρατές.
Στίχοι: Παραδοσιακοί
Μουσική:Μιχάλης Τερζής
Ερμηνεία: Νικόλας Μητσοβολέας
(ΑΠΟΔΟΣΗ ΣΕ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΙΑΛΕΚΤΟ ΑΠΟ ΤΟΝ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ ΚΥΡΙΑΚΟ ΚΑΣΣΗ)
Η θάλασσα αντρειεύεται
κι όλο παλεύει με τους βράχους
έτσ' αντρειεύομαι κι εγώ
κι όλο παλεύω με τους Βλάχους
και τα βουνά αντρειεύονται
κι όλο παλεύουν με τα χιόνια
ετσά κι εγώ με τους οχτρούς
θα αντρειεύομαι αιώνια
και η Τουρκιά δεν πάτησε,
σ' ούλη της Μάνης τα χωριά
τί άλλο καλό δε μάθαμε,
πιο κάλιο από την λευτεριά.
(ΑΠΟΔΟΣΗ ΣΕ ΠΑΛΑΙΟΜΑΝΙΑΤΙΚΗ ΔΙΑΛΕΚΤΟ)
Χη σάλασ' αντουρεύζεταϊ / Χένελλα, Χένελλας
Κάι παλεύεϊ με του βράχους /Χούσιουτα, Χούσιουτας
Έτσ' αντουρεύγουμαϊ τσάι `γου /Χένελλα, Χένελλας
Κάι παλεύου με του Βλάχους / Χούσιουτα, Χούσιουτας
Κάι τα βουνά αντουρεύγοντάϊ /Χένελλα, Χένελλας
Κάι παλεύου με τα ισόινια / Χούσιουτα, Χούσιουτας
Έτσα τσάι `γου με τους εχτρούς / Χένελλα, Χένελλας
Σ' αντουρεύγουμάϊ αϊούϊνα / Χούσιουτα, Χούσιουτας
Κάι η Τουϊρτσά έμ' πάτηζε /Χένελλα, Χένελλας
Σ' ούλη τη Μάνης τα χουϊρά /Χούσιουτα, Χούσιουτας
Τι άλλο καλό ε μάσαμε /Χένελλα, Χένελλας
Πεϊό κάλ' απ' τη λευτεϊρά /Χούσιουτα, Χούσιουτας.
Έπαιξαν οι μουσικοί:
ΝΟΤΗΣ ΜΑΥΡΟΥΔΗΣ : Κιθάρα
ΣΠΥΡΟΣ ΡΕΓΓΙΟΣ : Φλάουτο πίκολο
ΓΙΩΡΓΟΣ ΔΕΣΠΟΤΙΔΗΣ : Βιολί
ΤΑΣΟΣ ΚΑΡΑΚΑΤΣΑΝΗΣ : Πιάνο, αρμόνιο
ΓΙΩΡΓΟΣ ΤΑΧΙΑΤΗΣ : Κρουστά
ΝΙΚΟΣ ΤΣΕΣΜΕΛΗΣ : Κοντραμπάσο
ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΣΤΕΦΑΝΟΠΟΥΛΟΣ : Φλογέρες - κλαρίνο
Το τραγούδι περιέχεται και στις δύο αποδόσεις στο CD "Μανιάτικα".
Χένελλα ή Χένελλας σημαίνει "Ελλάς".
Χούσιουτα ή Χούσιουτας σημαίνει "τιμή μου".
Βλάχους, ακόμα και σήμερα οι Μανιάτες συνηθίζουν να αποκαλούν υποτιμητικά
όλους τους υπόλοιπους Έλληνες, όσους δηλαδή δεν είναι Μανιάτες.
http://youtu.be/TIjc0wJaB40
4. Τα Γρεκάνικα
Τα
Γρεκάνικα (Κατωιταλική ή Γρεκάνικη διάλεκτος) είναι η διάλεκτος της
Ελληνικής που περιλαμβάνει Ιταλικά στοιχεία και ομιλείται στη Μεγάλη
Ελλάδα της Νότιας Ιταλίας. Είναι κυρίως γνωστή ως Κατωιταλική διάλεκτος,
ενώ οι ομιλητές της την ονομάζουν Γκρίκο (Grico) ή Κατωιταλική. Η
Κατωιταλική είναι σε κάποιον βαθμό κατανοητή από τους ομιλητές της
Ελληνικής γλώσσας, όπως είναι και φυσικό αφού οι ρίζες των δυο γλωσσών
είναι οι ίδιες.
Υπάρχουν
δύο βασικές θεωρίες σχετικά με την προέλευση της διαλέκτου, σύμφωνα με
την πρώτη τα γρεκάνικα προέρχονταιι από τη γλώσσα των Βυζαντινών εποίκων
του 9ου αιώνα.Η δεύτερη θεωρία λέει πως οι ρίζες της διαλέκτου
ανάγονται πολύ παλαιότερα, στον αποικισμό της Μεγάλης Ελλάδας τον 8ο
αιώνα π.Χ.. Στην ορθότητα της δεύτερης θεωρίας συνηγορεί ο μεγάλος
αριθμός δωρισμών της Κατωιταλικής.
Τη
διάλεκτο μιλούν οι κάτοικοι στις Γραικάνικες κοινότητες στη νότια άκρη
της Καλαβρίας και στην περιοχή Σαλέντο της Απουλίας, κοντά στην πόλη
Λέτσε. Στο Σαλέντο βρίσκονται εννέα μικρές πόλεις (Καλημέρα, Μαρτάνο,
Καστρινιάνο ντε Γκρέτσι, Κοριλιάνο ντ' Οτράντο, Μαλπινιάνο, Σολέτο,
Στερνάτια, Ζολίνο, Μαρτινιάνο), με τον συνολικό αριθμό του γρεκάνικου
πληθησμού να φτάνει τις 40.000. Επίσης, στην Καλάβρία βρίσκονται εννέα
χωριά στην περιοχή Μπόβα, αλλά ο γρεκάνικος πληθυσμός εκεί είναι
σημαντικά μικρότερος.
Η
Ιταλική βουλή έχει αναγνωρίσει τη Γραικάνικη κοινότητα του Σαλέντο ως
«εθνική και γλωσσική μειονότητα», με την ονομασία Minoranze linguistiche
Griche dell'Etnia Griko-Salentina (Γλωσσική μειονότητα της
Γκρικο-Σαλεντίνικης εθνότητας).
Υπάρχει
σημαντική προφορική παράδοση, ενώ ορισμένα τραγούδια και ποιήματα στην
Κατωιταλική είναι δημοφιλή στην Ιταλία και στην Ελλάδα. Επίσης,
αξιόλογοι Έλληνες καλλιτέχνες όπως ο Διονύσης Σαββόπουλος και η Μαρία
Φαραντούρη έχουν εκτελέσει κομμάτια στα Γρεκάνικα. Αντίθετα η διάλεκτος
αυτή δεν έχει να δείξει πολλά σημαντικά πράγματα στον γραπτό λόγο.
Όσο
αφορά στα γλωσσικά χαρακτηριστικά της διαλέκτου, ο δωρικός χαρακτήρας
των ελληνικών αποικιών τής Καλαβρίας και της Απουλίας, καθώς και η μικρή
επαφή με τον υπόλοιπο ελληνόφωνο χώρο, έχουν συμβάλει στη διατήρηση
αρχαϊσμών, ενώ η συνάντηση με την Ιταλική και με τις τοπικές διαλέκτους,
έχει ασκήσει βαθιά επίδραση στο λεξιλόγιο των (λίγων πλέον) φυσικών
ομιλητών της.
Σύμφωνα με έρευνες για τα ελληνικά
που μιλιούνται στην Απουλία και την Καλαβρία της Νότιας Ιταλίας. Από την
έρευνα προκύπτει ότι περί τις 10 με 12 χιλιάδες άτομα μιλούν Ελληνικά
στα ελληνόφωνα χωριά των δύο αυτών περιοχών. Πρόκειται για τις
διαλέκτους "γκρίκο" ή "γκρεκάνικο", ένα κράμα ελληνικών και ιταλικών.
Μολονότι η χρήση της ελληνικής αυτής διαλέκτου δεν έχει αναγνωριστεί
νόμιμα από το επίσημο κράτος, και μόνο ευκαιριακά η οδική σηματοδότηση
είναι δίγλωσση, στην Καλαβρία το τοπικό σύνταγμα ρυθμίζει νόμιμα τη
χρήση της γλώσσας από την ελληνόφωνη μειονότητα.
Στην Απουλία, τα Ελληνικά δεν
χρησιμοποιούνται στα νηπιαγωγεία, παρά το γεγονός ότι οι τοπικοί
κανονισμοί επιτρέπουν στους γονείς να ζητούν και σ' αυτά τη χρήση της
ελληνικής γλώσσας. Στα δημοτικά σχολεία, η κατάσταση διαφέρει από
κοινότητα σε κοινότητα. Σε δύο πόλεις τα Ελληνικά διδάσκονται από το
1978, επισήμως σε πειραματική βάση για 15 ώρες τη βδομάδα, από την πρώτη
τάξη και για όλο τον κύκλο του δημοτικού σχολείου. Στην Καλαβρία, τα
Ελληνικά χρησιμοποιούνται σποραδικά στα νηπιαγωγεία, συνήθως με
πρωτοβουλία των γονιών των παιδιών. Στη δημοτική εκπαίδευση, διδάσκονται
τρεις ώρες τη βδομάδα. Στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση ευκαιριακά
διδάσκονται σαν ξεχωριστή ύλη. Οργανώνονται επίσης μαθήματα ελληνικής
γλώσσας για τους κατοίκους των ελληνόφωνων χωριών που θέλουν να μάθουν
τα ελληνικά. Μερικοί τοπικοί ραδιοφωνικοί σταθμοί μεταδίδουν κάπου-κάπου
εκπομπές στη διάλεκτο "γκρίκο" ή "γκρεκάνικο", αλλά όχι και οι τοπικοί
τηλεοπτικοί σταθμοί. Στην Καλαβρία εκδίδονται δύο εφημερίδες στα
Ελληνικά με τη χρηματική βοήθεια της τοπικής αυτοδιοίκησης. Στην Απουλία
διάφορες ιταλικές εφημερίδες δημοσιεύουν ευκαιριακά και άρθρα στην
ελληνική γλώσσα. Διαδομένη είναι η ελληνική μουσική, ενώ διάφορα
ερασιτεχνικά θεατρικά συγκροτήματα δίνουν παραστάσεις στα ελληνικά.
Ωστόσο, η γλώσσα των αριθμών είναι σκληρή και γεννά ανησυχίες για το
μέλλον των ελληνοφώνων της Κάτω Ιταλίας. Ο πληθυσμός στα ελληνόφωνα
χωριά μειώνεται συνεχώς, αφού οι νέοι στην προσπάθειά τους να
αντιμετωπίσουν τη φτώχεια μετακινούνται προς τον πλούσιο Βορρά. Οι
προσπάθειες οι οποίες γίνονται επικεντρώνονται στην αναγκαιότητα της
διατήρησης του ελληνικού ιδιώματος της Καλαβρίας. Τα ελληνικά της
Καλαβρίας, που είναι μετεξέλιξη της αρχαίας δωρικής, διατηρήθηκαν για
αιώνες και δεν πρέπει να χαθούν. Επειδή, όμως, δεν είναι γραπτή γλώσσα,
κινδυνεύουν.
Η ομοιότητα των γρεκάνικων με τα ελληνικά φαίνεται στο εξής παραδείγμα:
Tis alatrei me aleae e kkanni poddi ssitar
Όποιες με γελάδες οργώνει, πολύ καρπό δεν κάνει
I glossa en exi steata ce steata iklanni
Η γλώσσα κόκαλα δεν έχει και κόκαλα τσακίζει
Τα
γρεκάνικα αν δεν τα στηρίξουν η Ελληνική κυβέρνηση και ο ελληνικός λαός
δεν θα ζησουν για πολύ ακόμα. Οι δύσκολες στιγμές που περνάνε
ξεχασμένοι από όλους εμάς αποτυπώνονται στις μαρτυρίες των ομιλιτών της
γλώσσας:
H Κατερίνα Μυλωνά εκπρόσωπος των κατοίκων λέει: «Η
γλώσσα και η κουλτούρα μας έχουν τη ρίζα στην Ελλάδα. Βοηθήστε μας να
σώσουμε τα γκρεκάνικα, ένα πολύτιμο θησαυρό που δημιουργήθηκε πριν 2.700
χρόνια, τη γλώσσα των προγόνων μας. Προσπαθούν να τα διασώσουν και να
τα μεταδώσουν 13 πολιτιστικοί σύλλογοι από τα ελληνόφωνα χωριά της
Καλαβρίας στην Κάτω Ιταλία.»
Για
την ενίσχυση της προσπάθειάς τους ζητούν τη συμβολή της ελληνικής και
ιταλικής κυβέρνησης αλλά και τη συνεργασία Ανώτατων Εκπαιδευτικών
Ιδρυμάτων, φορέων της τοπικής αυτοδιοίκησης και άλλων συλλόγων από την
Ελλάδα και την Ιταλία.
Εξάλλου,
πρόκειται για μια γλώσσα που έχει κρατήσει εδώ και 2.700 χρόνια και θα
ήταν μεγάλη απώλεια για όλο τον κόσμο αν χανόταν. «Παλεύουμε από το 1968
για αυτό το σκοπό, πρώτα από όλα μέσα από την οικογένεια και τα σχολεία
ενώ θεωρούμε πως πρέπει να γίνει μια ολόκληρη μελέτη πάνω στη γλώσσα.
Είναι κρίμα να χαθεί αυτός ο θησαυρός», αναφέρει. Μέχρι σήμερα, εκτός
από τις επαφές και τις εκδηλώσεις που πραγματοποιούν, έχουν εκδώσει
λεξικά, γραμματική και συντακτικό των γκρεκάνικων, εκδόσεις που
αποτελούν πολύτιμο εργαλείο και για τους πανεπιστημιακούς.
«Σήμερα
η γλώσσα είναι προφορική, τώρα, όμως, υπάρχουν βιβλία οπότε μπορεί να
μελετηθεί σε σχολεία και Πανεπιστήμια», τονίζει ο πρόεδρος του
πολιτιστικού συλλόγου Apodiafazzi, κ. Carmello G. Nucera.
Με το πέρασμα των χρόνων, οι άνθρωποι ξέχασαν να χρησιμοποιούν το ελληνικό αλφάβητο και έγραφαν με λατινικούς χαρακτήρες.
Η
νέα προσπάθεια αναβίωσης της γλώσσας ξεκίνησε το 1950 και έγινε με
λατινικούς χαρακτήρες γιατί οι ελληνικοί ήταν εντελώς ξένοι για τους
Γκρεκάνους. Παράλληλα, υπάρχουν κοινωνικοί λόγοι για τους οποίους η
γλώσσα φτωχαίνει και απομονώνεται καθώς οι πλούσιοι άρχισαν να τη
θεωρούν ταμπού και να μην την εξελίσσουν. Μένει, λοιπόν, στις κατώτερες
τάξεις, τους αγρότες και τους κτηνοτρόφους και παύει η γλωσσική εξέλιξη,
παγώνει και αρχίζει να φτωχαίνει και παραμένει ως σήμερα με αυτή τη
μορφή. Όμως, το γεγονός ότι η περιοχή της Καλαβρίας ήταν απομονωμένη
έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη διατήρηση της γλώσσας. Τώρα, όμως, η
απομόνωση αυτή δε βοηθάει την προσπάθεια των συλλόγων για τη διάδοσή
της.
Σήμερα
είναι χαρακτηριστικό ότι οι κάτοικοι της περιοχής όταν μιλάνε με άλλους
μιλάνε στα ιταλοκαλαβρέζικα, το ιδίωμα της περιοχής, μεταξύ τους μιλάνε
στα γκρεκάνικα ενώ οι ταμπέλες τους είναι σε τρεις γλώσσες, τα ιταλικά,
ελληνικά και γκρεκάνικα. Οι παραπάνω σύλλογοι και αρκετοί άνθρωποι των
γραμμάτων και των τεχνών που παλεύουν για να σωθεί η γλώσσα των προγόνων
τους ζητούν τη στήριξη της ελληνικής και της ιταλικής κυβέρνησης
προκειμένου να γίνει μια συντονισμένη προσπάθεια που θα έχει αποτέλεσμα.
Σε αυτή την κατεύθυνση, προτείνουν μια σειρά από δράσεις που θα
μπορούσαν να υλοποιηθούν. Κατ αρχάς, καθοριστική θα ήταν η συμβολή των
Πανεπιστημίων, όπως της Κρήτης, που θα μπορούσαν να προωθήσουν την
προσπάθεια αυτή μέσα από προγράμματα ανταλλαγών ή κάποια μεταπτυχιακά
σχετικά με τα γκρεκάνικα. «Ένα εργαλείο κλειδί για αυτή την προσπάθεια
θα ήταν η μετάφραση στα ιταλικά ενός μνημειώδους έργο του γλωσσολόγου,
Αναστάσιου Καραναστάση, που υπάρχει έχει εκδοθεί από την ακαδημία
Αθηνών», εξηγεί ο κ. Carmello G. Nucera.
«Είναι
ζήτημα πολιτισμού να μην πεθάνει μια γλώσσα που και σήμερα είναι
ζωντανή μετά από 2.700 χρόνια», τονίζει. Αναφέρει, επίσης, πως είναι
σημαντικό να δημιουργηθεί κάτι σταθερό καθώς «τα λόγια φεύγουν με τον
άνεμο». Για αυτό πρέπει να υπάρχει μια συνεργασία μεταξύ Ν. Ιταλίας και
Ελλάδας σε επίπεδο και εμπορικό, να δημιουργηθούν ναυτικοί δίαυλοι
επικοινωνίας.
«Είμαστε
Έλληνες στον πολιτισμό. Η ιστορία μας δεν ξεκίνησε χθες αλλά πριν 2.700
χρόνια. Στην ψυχή και την καρδιά νιώθουμε Έλληνες αλλά στην πράξη
είμαστε Ιταλοί. Είμαστε όμως Έλληνες στον πολιτισμό και την κουλτούρα»,
συμφωνούν όλοι. Εξάλλου, το τελευταίο γραπτό, όπου οι κάτοικοι της
Καλαβρίας δήλωναν ότι ήταν Έλληνες ήταν επίσημο έγγραφο του Κράτους από
το 1921.
«Ο λαός της Ελλάδας δεν είχε ποτέ σύνορα αλλά πάντα ήταν λαός του κόσμου», αναφέρουν.
Τέλος,
τονίζουν πως «ελπίζουμε με την παρουσία μας εδώ να έχουμε αφήσει
κάποιους σπόρους ώστε αυτές οι σχέσεις να ανθίσουν» και προτείνουν να
γίνουν αδελφοποιήσεις μεταξύ δήμων ή πολιτιστικών συλλόγων ώστε να
υπάρξει συνέχεια σε αυτή την προσπάθεια επικοινωνίας της Ν. Ιταλίας με
την Ελλάδα.
Ενα τραγούδι της Mimma Nucera, στη γλώσσα των Ελλήνων της Καλαβρίας
I glossama en ecchi na petheni. [H γλώσσα μου δεν αξίζει να πεθάνει.]
O pappumma viata mu leghi [Ο παππούς μου πάντα μου λέγει ]
ti sta keru dicatu [ότι στους καιρούς τούς δικούς του]
ti glossa ti eplatega [η γλώσσα που μιλούσαν]
ito viata to grecu. [ήτο πάντα ελληνική.]
Ce arte, lego ego: [και άρτι (αμέσως), λέγω εγώ:]
iati' i guvernaturi [γιατί οι κυβερνώντες]
thelusi na chathi [θέλουσι να χαθεί]
i glossa tu grecani? [η γλώσσα του Ελληνα;]
Ecini fenonde manacho' ste votazioni [Εκείνοι, φαίνονται (=αρχ. παρουσιάζονται) μονάχοι στις εκλογές]
ce ulli crazzondo fili ce cumparidi, [και όλοι κράζωνται φίλοι και γνωστοί (κουμπάροι<κόμβος= δεσμός/δέσιμο)]
podo' ti tteglionni to bdomadi [κι όταν τελειώνει η εβδομάδα]
en agronizzu pleo canena. [δεν γνωρίζουν πλέον κανέναν.]
Afudatema esi cali' christianima [Βοηθείστε μας (οφελήστε μας),εσείς καλοί μου χριστιανοί]
pu iste ode delemmeni [που είστε όλοι δουλεμμένοι (εξαπατημένοι/εκμεταλλευμένοι) ]
na some stili stin addi ghenia [να παραδώσουμε στύλη (πινάκιο γραφής) στην άλλη γενιά]
ti glossama ce ta pramata to pappumma. [τη γλώσσα μας και τα πράγματα του παππού μας.]
Mimma Nucera
Κωνσταντίνος ΧατζημιχαήλΘανάσης ΜπουτσιούκηςΒασίλης ΠαπαγγελήςΧρήστος ΜάνιοςΑνέστης Ψάλτου Δημήτρης Παπαδόπουλος
http://magnagrecia.wikispaces.com/%CE%97+%CE%B3%CE%BB%CF%8E%CF%83%CF%83%CE%B1
A documentary about Grecia Salentina.
http://www.youtube.com/playlist?list=PL6495C68FC1D6DF03
5. Η ΠΟΝΤΙΑΚΗ ΔΙΑΛΕΚΤΟΣ
Η Ποντιακή διάλεκτος είναι η μία από τις δύο μικρασιατικές διαλέκτους ( η άλλη είναι η καππαδοκική διάλεκτος, που στις μέρες μας έχει, σχεδόν ολότελα, εξαφανιστεί ως ομιλούμενη και μόνο ως μουσιακή ή αρχειακή γλώσσική μορφή είναι πια αντικείμενο μελέτης ). Με την ποντιακή διάλεκτο συμβαίνει, εδώ και πολλά χρόνια, το εξής παράδοξο: ενώ κάθε διάλεκτος είναι συνδεδεμένη με μια ορισμένη γεωγραφική περιοχή ( γι’αυτό και ο όρος γεωγραφικές ποικιλίες ), η ηπειρωτική στην Ήπειρο, η θρακιώτικη στη Θράκη κ.ο.κ., η ποντιακή διάλεκτος δεν έχει γεωγραφική έννοια σήμερα, δεν είναι, δηλαδή, συνδεδεμένη με συγκεκριμένη γεωγραφική περιοχή. Αυτό συνέβη μετά το 1922, όταν ( με τη συνθήκη της Λωζάνης του 1923 για την ανταλλαγή των πληθυσμών Ελλάδας και Τουρκίας, που υπέγραψαν ο Ελευθέριος Βενιζέλος και ο Κεμάλ Ατατούρκ ), οι Έλληνες του Πόντου ήρθαν στην Ελλάδα και εγκαταστάθηκαν σε όλα, σχεδόν, τα μέρη της, και σε αστικά κέντρα και, κυρίως, στην ύπαιθρο, σε χωριά και κωμοπόλεις όλης της χώρας. Βέβαια, ο κύριος όγκος των Ποντίων προσφύγων εγκαταστάθηκε στη Μακεδονία και τη Θράκη, πολλοί όμως έμειναν στην Αθήνα, τον Πειρεά, τη Θεσσαλονίκη και άλλες μεγάλες και μικρές πόλεις. Η ποντιακή είναι μία από τις περισσότερο μελετημένες, αν όχι η πιο μελετημένη, από τις νεοελληνικές διαλέκτους. Ο λόγος είναι η αρχαΐκή και μεσαιωνική της μορφή που ενωρίς επέσυρε το ενδιαφέρον μεγάλων γλωσσολόγων.Η άποψη ότι η ιστορία της γλώσσας ενός λαού είναι και η ιστορία του λαού αυτού ( και αντίστροφα ) επιβεβαιώνεται και στην περίπτωση της ποντιακής διαλέκτου. Πράγματι, οι ιστορικές συνθήκες στις οποίες έζησε ο λαός που κατοίκησε την περιοχή του Πόντου αντικατοπτρίζονται στις αλλαγές της γλώσσας του. Έτσι μπορούμε, σήμερα, να διαπιστώσουμε στην ποντιακή διάλεκτο τις αρχικές καταβολές των πρώτων Ελλήνων αποίκων, των Ιώνων της Μηλίτου, από τις αρχές του 8ου αι. π.Χ. Κατόπιν, τον μεσαιωνικό χαρακτήρα που προσέδωσε στην ποντιακή ο μακραίωνος βιζαντινός βίος. Ύστερα, την εκτεταμένη λεξιλογική και συντακτική ( σε άλλες μικρασιατικές διαλέκτους, και γραμματική) επίδραση της τουρκικής γλώσσας που επέβαλε η μακρόχρονη τουρκική υποδούλωση. Τέλος, αρκετά λεξικά και μορφηματικά στοιχεία που δανείστηκε η ποντιακή από διάφορες γλώσσες με τις οποίες ήρθε σε επαφή στα νεώτερα χρόνια ( γλώσσες ιδίως καυκασιανές, ρωσική, αρμενική, κ.ά.) όπως πέσκος ( σόμπα ), παμιτόρ ( ντομάτα ) – άβα ( γραμματικό μόρφημα για θηλυκά ονόματα σε διάφορες σημασίες ), κ.ά. Ένα από τα κύρια πιο ενδιαφέροντα χαρακτηριστικά της ποντιακής, εκείνο « που κυρίως αποτελεί το θεμελιωδέστερον γνώρισμα της καταγωγής της διαλέκτου είναι η προφορά ως ε του η » δηλαδή, η διατήρηση στην ποντιακή της αρχαίας ιωνικής προφοράς του η: άκλερος, νύφε, πεγάδιν, κλέφτες, εγάπεσα, ζεμία, έτον, κεπίν (κηπίον, μικρός κήπος ), κλέμαν (κλήμα), πρέσκουμε (πρήσκομαι, πρήζομαι), σκωλέκιν (σκωλήκιον, σκουλήκι), συνέλ’κος (συνήλικος), επέρα (επήρα, πήρα), εκοιμέθα (εκοιμήθην, κοιμήθηκα), χέρος (χήρος), κ.ά. Ένα άλλο χαρακτηριστικό της ποντιακής που δέίχνει την ιωνική καταγωγή της είναι η διατήρηση του ιωνικού συνφωνικού συμπλέγματος σπ αντί του κοινού σφ: σπάζω (σφάζω), σπίγγω (σφίγγω), σπιχτός (σφιχτός), ασπαλώ και ασπαλίζω (ασφαλίζω, κλειδώνω), ανασπάλω(ανα-σφάλω, λησμονώ), κ.ά. Τέλος, διάφορες λέξεις-λείψανα της ιωνικής: κοσσάρα (κότα, ιων. κόσσα), έγκα (έφερα, ιων. ήνεικα, αττ. ήνεγκα), φορή (φορά) καθώς και το περίφημο και μοναδικό στην ποντιακή αρνητικό μόριο κι (δεν) ιωνικό-ομηρικό ουκί.
Μια ανάλυση της ποντιακής μπορεί να αποδείξει ότι η διάλεκτος αυτή δεν έχει παρά ελάχιστες ιδιαιτερότητες περιθωριακής και όχι δομικής μορφής, που τη διακρίνουν από τη νεοελληνική κοινή και τις άλλες νεοελληνικές διαλέκτους. Έτσι: Στη Φωνολογία, και το φωνηεντικό και το συμφωνικό σύστημα της ποντιακής δεν διαφέρουν από το σύστημα της κοινής νεοελληνικής και των άλλων διαλέκτων. Η ποντιακή διαθέτει τα φωνήεντα της κοινής νεοελληνικής a,o,u,e,i: έρχουμαι, ακόμαν, άνθρωπος, αντρίζ’νε, εκείνος, εκατήβα. Διαθέτει επίσης δύο δίφθογγους a και o, που προήλθαν από τη συναλοιφή των ia και io: Βασιλaδες, τελoνω. Το συμφωνικό σύστημα της ποντιακής περιλαμβάνει τα 20 σύμφωνα της κοινής νεοελληνικής και, επιπλέων, τα παχιά συριστικά, ηχηρά και άηχα, σ,ζ,τς,τζ,ξ,ψ : καμίσα, ανάσκελα, χαλάζα, τσαίρa, φουρουτζής, δεξός, ανέψα.
Στη Μορφολογία, η κλίση των πτωτικών (ουσιαστικών, επιθέτων, αντωνυμιών, μετοχών) και των ρημάτων εντάσσεται δομικά στο κλιτικό σύστημα της νεοελληνικής και στις άλλες νεοελληνικές διαλέκτους.αφέρονται παραδειγματικά κλιτικοί τύποι ουσιαστικών:
• Ο αφέντης, τη αφέντη, τον αφέντη, αφέντη (ή αφέντα), οι αφεντάδες(-άδοι), των αφεντίων, τοι αφεντάδες (-άδους), αφεντάδες.
• Ο πετεινόν, τη πετεινού, τον πετεινόν, πετεινέ, οι πετεινοί, των πετεινών, τοι πετεινούς, πετεινοί.
• Το παιδίν, τη παιδί (ου), το παιδίν, παιδίν, τα παιδία, των παιδίων, τα παιδία, παιδία.
Κλιτικοί τύποι ρημάτων:
•Φανερώνω, φανερών(ει)ς, φανερώντς, φανερών(ει), φανερώνομε, φανερώνετε(ν), φανερών(ου)νε.
Εφανέρωνα, -ες, -ε(ν), -αμε, - ετε(ν), - αν(ε).
Εφανέρωσα, -ες, -ε(ν), -αμε, - ετε(ν), -αν(ε).
Στη Σύνταξη, παρά τις επιμέρους επιδράσεις της τουρκικής, έχουμε σύνταξη νεοελληνικού λόγου. Προπαντός έχουμε τα ίδια, από δομική άποψη, λεκτικά σύνολα. Με άλλα λόγια, τα σύνολα λέξεων λειτουργούν στην ποντιακή κατα τον ίδιο τρόπο όπως και τα αντίστοιχα σύνολα στην κοινή νεοελληνική.
Τέλος, στο λεξιλόγιο, η επίδραση της τουρκικής υπήρξε αναμφίβολα εκτεταμένη. Οιλέξεις της τουρκικής στην ποντιακή είναι περισσότερες από ό,τι σήμερα στην κοινή ή στα άλλα ελλαδικά ιδιώματα. Ίσως λεξιλογικά θα μπορούσαμε να συγκρίνουμε την ποντιακή με την ομιλούμενη γλώσσα στην Ελλάδα μετά την τουρκοκρατία, πριν επιχειρηθεί ο εξελληνισμός του λεξιλογίου της νέας ελληνικής, ο οποίος, ως γνωστόν, αντικατέστησε πολλές τουρκικές και άλλες ξένες λέξεις με ελληνικές (παλαιστής αντί πεχλιβάνης, ζωέμπορος αντί τσαμπάζης, κ.τ.λ). Οπωσδήποτε οι τουρκικές λέξεις είναι λιγότερες στην ποντιακή από ό,τι στις άλλες μικρασιατικές διαλέκτους. Όλα αυτά όμως αναφέρονται σε ποσοτικές σχέσεις. Γιατί από ποιοτική άποψη η λεξιλογική επίδραση της τουρκικής στον κύριο κορμό της ποντιακής υπήρξε ελάχιστη, αν όχι μηδαμινή.
Το συμπέρασμα από τη συνοπτική αυτή πραγμάτευση είναι:
α) ότι η ποντιακή διάλεκτος διατήρησε, σε γενικές γραμμές, τα χαρακτηριστικά που έχουν η νεοελληνική κοινή και οι νεοελληνικές διάλεκτοι, και δεν διαφοροποιήθηκε απ’ αυτές στη γραμματική δομή της, δηλαδή τη φωνολογική, τη μορφολογική, τη συντακτική και τη λεξιλογική, και
β) ό,τι, συνεπώς, οι ξένες επιδράσεις που δέχτηκε, προπάντων της τουρκικής, εν μέρει στη σύνταξη και εκτεταμένα στο λεξιλόγιο, δεν αλλοίωσαν την ελληνική της φυσιογνομία, γιατί διέθετε τους αναγκαίους εσωτερικούς μηχανισμούς και ισχυρή αφομοιωτική δύναμη για τη μορφολογική ένταξη των ξένων στοιχείων, και μάλιστα των τουρκικών, στο γραμματικό της σύστημα, που παρέμεινε αμιγώς ελληνικό.
Πηγή: "ΤΑ ΝΕΑ" Χαμένες Πατρίδες.
Μονόπρακτη Θεατρική παράσταση στην ποντιακή διάλεκτο
ΕΠΕΚΕΙ Α ΣΟ ΜΟΥΧΑΜΠΕΤ
Τους ρόλους ερμήνευσαν:Ναζλού η Ράνια Περπερίδου Γιάννες ο Μιχάλης Κυριλλίδης, Πάντζον ο Αμανατίδης Χ..Αριστείδης Χάμπον ο Αμανατίδης Α.Χαράλαμπος
Σενάριο-Σκηνοθεσία-Επιμέλεια μουσικής:Αμανατίδης Αρ.Χαράλαμπος
Εικονοληψία-ηχοληψία: Παναγιώτης Περπερίδης
Εκτέλεση Παραγωγής:Π2 Event Cinematography www.p2cinematography.blogspot.gr ΠΑΡΑΓΩΓΗ: ΠΟΝΤΟΣ WEB TV
http://youtu.be/NLVmd2j45uc
6. Καππαδοκική διάλεκτος
Διαλεκτολογική κατάταξη και έρευνα
Η Καππαδοκική διάλεκτος, όταν είχε ακόμη φυσικούς ομιλητές στον χώρο της, περιελάμβανε τρεις ομάδες ιδιωμάτων (με βάση γλωσσογεωγραφικούς παράγοντες): α) το ιδίωμα της Σίλλης (κοντά στο Ικόνιο), β) το ιδίωμα των Φαράσων (και άλλων έξι χωριών που βρίσκονταν στην ίδια κοιλάδα), και γ) το ιδίωμα της κυρίως Καππαδοκίας. Η περιοχή αποτελούσε επί μακρόν ελληνόφωνο θύλακο περιστοιχισμένο από την τουρκική πλειονότητα, με αποτέλεσμα η επίδραση τής Τουρκικής να είναι εμφανής σε όλα τα επίπεδα, ενώ σε ορισμένα χωριά είχε παρατηρηθεί ακόμη και το φαινόμενο της γλωσσικής μίξης (Ουλαγάτς). Παρουσιάζει συγγένεια με την Ποντιακή διάλεκτο και θεωρείται ότι μαζί με αυτήν αποκόπηκε από τον υπόλοιπο ελληνόφωνο κορμό κατά τον 11ο αι. εξαιτίας των επιδρομών των Σελτζούκων Τούρκων.
Επειδή η διάλεκτος έχει πλέον σβήσει από την περιοχή τής Καππαδοκίας, όλες οι μαρτυρίες για αυτήν προέρχονται από γραπτές πηγές και από μελετητές οι οποίοι ταξίδεψαν στην περιοχή πριν από την ανταλλαγή πληθυσμών (με κορυφαίο τον Άγγλο Richard M. Dawkins, 1916) ή συνομίλησαν αργότερα με πρόσφυγες από την Καππαδοκία (Αναστασιάδης, Ανδριώτης, Κεσίσογλου, Κωστάκης κ.ά.). Εντελώς πρόσφατα (σε επιστημονικά συνέδρια του 2004 και 2005) οι γλωσσολόγοι Mark Janse και Δημήτρης Παπαζαχαρίου (Πανεπιστήμιο Πατρών) υποστήριξαν ότι ανακάλυψαν μεσηλίκους ομιλητές τής Καππαδοκικής στην Ελλάδα, οι οποίοι είχαν ακόμη ευχερή γνώση τής γλώσσας. Οι μαρτυρίες αυτών των ιθαγενών ομιλητών και η επεξεργασία των δεδομένων με βάση νεότερες γλωσσικές θεωρίες αναμένεται να οδηγήσουν στην από πολλού αναμενόμενη γραμματική τής Καππαδοκικής διαλέκτου.
3o Πανελλήνιο Κάλεσμα Καππαδοκων 2011 Ξηροχώρι Θεσσαλονίκης
http://youtu.be/0fsoRextrGs
7. Κρητική Διάλεκτος
Κρητική διάλεκτος ονομάζεται η μορφή της νεοελληνικής που μιλιέται στην Κρήτη. Προέρχεται από την ελληνιστική κοινή. Σύμφωνα με τον Browning (1991, 172), η Κρήτη καταλήφθηκε από Άραβες μετανάστες που προέρχονταν από την Ισπανία και οι οποίοι εγκαταστάθηκαν για λίγο στην Αίγυπτο το 823 ή το 825. Παρέμεινε στα χέρια των Αράβων μέχρι την ανακατάληψή της από τον Νικηφόρο Φωκά το 967. Για το διάστημα του ενάμιση αιώνα που μεσολάβησε δεν είναι γνωστά πολλά στοιχεία σχετικά με τη ζωή των Κρητών, σίγουρα όμως δεν είχαν ιδιαίτερη επικοινωνία με τον υπόλοιπο ελληνικό κόσμο. Ο ίδιος συγγραφέας υποστηρίζει ότι, μολονότι δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η γλώσσα της Κρήτης είχε αρχίσει να αναπτύσσει τα ιδιαίτερα γνωρίσματά της ήδη πριν το 823, το διάστημα αυτό ίσως να ήταν κρίσιμο για την καθιέρωση των χαρακτηριστικών που διαφοροποιούν την κρητική από τις υπόλοιπες ελληνικές διαλέκτους και τα ιδιώματα.
Η κρητική διάλεκτος απαντά σε γραπτή μορφή ήδη από τον 14ο αιώνα και κυρίως κατά την ακμή της κρητικής λογοτεχνικής παραγωγής (16ος αιώνας μέχρι τα μέσα του 17ου). Από το 1669 και εξής όμως, όταν δηλαδή το νησί κατακτήθηκε από τους Τούρκους, δεν υπάρχουν γραπτές μαρτυρίες μέχρι τον 19ο αιώνα, οπότε λόγιοι άρχισαν να εκδίδουν συλλογές με προφορικό υλικό (κυρίως δημοτικά τραγούδια, δηλαδή ρίμες).
http://www.e-thrapsano.gr/cretan-dialect-articles.html
http://youtu.be/7w_tKrRVb-Y
8. ΒΛΑΧΙΚΗ ΔΙΑΛΕΚΤΟΣ
Βλάχικη γλώσσα
Τα βλάχικα είναι μόνο προφορική γλώσσα
Ο πρόεδρος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Πολιτιστικών Συλλόγων Βλάχων Μιχ. Μαγειρίας μιλάει στην εφημερίδα Πρωϊνός Λόγος Ιωαννίνων.
ΕΡ.: Κύριε πρόεδρε, με αφορμή δημοσιεύματα στον
τύπο, έντυπο και ηλεκτρονικό, καθώς και αναρτήσεις σε ιστολόγια ή
ψηφοφορίες στο facebook, σχετικά με τη βλάχικη γλώσσα ποιά είναι θέση
της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Πολιτιστικών Συλλόγων;
ΑΠ.: Καταρχήν να ξεκαθαρίσουμε κάτι. Αυτό που ονομάζουμε βλάχικη γλώσσα είναι τα βλάχικα. Δηλαδή, το σύνολο των βλάχικων προφορικών διαλέκτων. Όταν μιλάμε για τη βλάχικη γλώσσα (νεολογισμοί: αρωμουνική, αρμάνικη) στο χώρο της Νοτίου Βαλκανικής εννοούμε τα βλάχικα, που είναι μόνο προφορική γλώσσα.
ΕΡ.: Παρατηρώ είστε ιδιαίτερα προσεκτικός στη διατύπωσή σας. Απ’ τη μια λέτε τα βλάχικα, λέτε όμως και προφορική γλώσσα.
ΑΠ.: Τα βλάχικα, σύμφωνα και με τους ειδικούς γλωσσολόγους, είναι το σύνολο των διαλέκτων μίας μη ομογενοποιημένης και μη κωδικοποιημένης προφορικής γλώσσας. Η γλώσσα αυτή παραμένει μέχρι σήμερα προφορική. Δεν έχει αποκτήσει μία ενιαία μορφή, κοινά αποδεκτή, από όλες τις ομάδες των βλαχοφώνων, τόσο στην Ελλάδα, όσο και στις γύρω Βαλκανικές Χώρες. Δεν τέθηκε ποτέ θέμα απ’τους Βλάχους των ελληνικών χωρών για εγγραμματισμό, πολύ δε περισσότερο για γραπτή χήση των βλάχικων.
ΕΡ.: Ποιά η σχέση των βλάχικων με άλλες νεολατινικές γλώσσες στα Βαλκάνια,
ΑΠ.: Να σας πω προηγουμένως κάτι εμπειρικό. Για να καταλάβετε καλύτερα και όσα είπα πριν, αλλά και όσα λέω στη συνέχεια. Εμείς στη Μηλιά, στο Μέτσοβο μιλάμε μια παρόμοια βλάχικη διάλεκτο. Στα διπλανά μας χωριά, Γρεβενίτι, Περιβόλι, Αβδέλα, άλλη. Λίγο βορειότερα στην Αετομηλίτσα και τη Σαμαρίνα διαφορετικά. Στο Κεφαλόβρυσο επίσης αρκετά διαφορετικά. Θέλω να πω ότι έχουμε διαφορετικές διαλεκτικές ομάδες εδώ στο χώρο το δικό μας καταρχήν. Κι αυτές μας είναι σήμερα γνωστές από την επικοινωνία που έχουμε τις τελευταίες δεκαετίες. Οι διάλεκτοι της βλαχικής Διασποράς στις γειτονικές μας χώρες συγγενεύουν με τις προαναφερόμενες.
ΕΡ.: Το καταλαβαίνω αυτό που λέτε, αλλά για να επανέλθω, ρωτώ σε σχέση με τη ρουμανική για παράδειγμα.
ΑΠ.: Τα βλάχικα ΔΕΝ είναι διάλεκτος της ρουμανικής γλώσσας. Αυτό είναι σαφές. Μην ξεχνάτε άλλωστε ότι κι αυτή ως εθνική γλώσσα προέκυψε από παραδουνάβιες βλάχικες διαλέκτους μόλις τον 19ο αιώνα. Οι ειδικοί γλωσσολόγοι θεωρούν ότι τα βλάχικα είναι μία από τις τέσσερις ρομανικές, δηλαδή νεολατινικές, γλώσσες της Βαλκανικής λατινικής που μιλούνταν στην Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία (οι άλλες είναι: ιστρορομανική, δακορομανική, μεγλενορομανική).
ΕΡ.: Αλήθεια, τα βλάχικα είναι μια γλώσσα που γράφεται τελικά ή όχι;
ΑΠ.: Για κάθε γλώσσα μπορεί να υπάρξει ένα τρόπος γραφής. Δε κατέστη απαραίτητο σε μας για τα βλάχικα, διότι θα πρέπει να γνωρίζετε ότι ανεκάθεν χρησιμοποιούμε την ελληνική ως γλώσσα γραπτή και για τις ανάγκες μας εκπαιδευτικές, εκκλησιαστικές, διοικητικές ή άλλες εκφραστικές. Δεν νοείται στο χώρο μας διαφορετικά. Δεν υπήρξε ποτέ ξεχωριστό βλαχικό πολιτικό κίνημα κι αντίστοιχο γλωσσικό πρόγραμμα ή αίτημα. Η θλιβερή παρένθεση της ρουμανικής προπαγάνδας ήταν κάτι τελείως διαφορετικό και δεν επιδέχεται εκ των υστέρων ψευδεπίγραφων ερμηνειών και χρήσεων. Τώρα, οι ειδικοί επιστήμονες ακολουθούν τους κανόνες της επιστήμης τους κι ο εγγραμματισμός των βλάχικων ως νεολατινικής γλώσσας από αυτούς γίνεται κυρίως με το λατινικό αλφάβητο και τη χρήση κάποιων ελληνικών στοιχείων. Δε βλέπω κάτι το μεμπτό. Κάθε άλλο. Πιστεύω ότι με περισσή σοβαρότητα εργάζονται για την καταγραφή και διάσωση της προφορικής βλάχικής μας κληρονομιάς χωρίς τυμπανοκρουσίες σε καθαρά επιστημονικό κι ακαδημαϊκό πλαίσιο. Αυτό συνάδει και με την καταστατική αναφορά και δέσμευση της ΠΟΠΣΒ για τη διατήρηση της γλώσσας, όχι όμως για κατασκευή γλώσσας. Τους γνωρίζω και έχουν κληθεί κατ’ επανάληψη σε εκδηλώσεις της Ομοσπονδίας. Το σημειώνω διότι δεν μου αρέσει η ισοπεδοτική υπεραπλούστευση και γενίκευση που λειτουργεί αποπροσανατολιστικά. Θέλω να το καταστήσω για άλλη μια φορά ξεκάθαρο. Τα βλάχικα που ομιλούνται από Έλληνες, δεν είναι ούτε ξένη ούτε μειονοτική γλώσσα. Είναι μια άλλη, προφορική ασφαλώς γλώσσα, και συνιστούν στοιχείο της υπερχιλιετούς προφορικής πολιτισμικής κληρονομιάς της ελληνικής πατρίδας μας. Κι έτσι πρέπει να αντιμετωπίζονται. Η επιστημονική καταγραφή, μελέτη και διάσωσή τους είναι η καλύτερη απάντηση τόσο στους αδαείς κινδυνολογούντες φοβικούς, όσο και στους λογής λογής επαγγελματίες ακτιβιστές, ιδεοληπτικούς αυτόκλητους προστάτες, κι αυτούς ακόμη τους κατασκευαστές σήμερα μιας «εθνικής» «αρμάνικης γλώσσας».
ΕΡ.: Γνωρίζετε όμως ότι γίνεται μια προσπάθεια από το Συμβούλιο των Αρμάνων ή Μακεδοναρμάνων κι άλλες ΜΚΟ σχετικά.
ΑΠ.: Ακούστε. Καταρχήν για να είμαι δίκαιος. Η θέση μας σ’αυτό το ζήτημα ήταν, είναι και παραμένει ξεκάθαρη κι έχει εκφρασθεί με τον ποιό επίσημο τρόπο. Πρώτον: Το «Συμβούλιο των Αρμάνων» ή «Μακεδοναρμάνων», όπως αυτοαποκαλείται, είναι όργανο ΞΕΝΟ προς τους Έλληνες Βλάχους εντός κι εκτός Ελλάδος. Δεν έχει καμιά ηθική ούτε και πολιτική ή άλλη νομιμοποίηση από μας. Δεύτερον: Η γλώσσα που προωθεί ως εθνικά «αρμάνικη», γνωρίζω ότι είναι μία από τις διαλέκτους των έξω. Όσων Βλάχων, δηλαδή θυμάτων της ρουμανικής προπαγάνδας, μετεγκαταστάθηκαν οικειοθελώς και αυτοβούλως στη Δοβρουτσά της Ρουμανίας τη δεκαετία του 1920 ως Ρουμάνοι άποικοι, απ’ τη Μακεδονία μας. Πρόκειται για μια γλώσσα, αν θέλετε υπό κατασκευή, στα πλαίσια του καινοφανούς εθνικού ιδεολογήματος των αυτοαποκαλούμενων «Αρμάνων» ή «Μακεδοναρμάνων» ως ξεχωριστού διαβαλκανικού έθνους. Όσο για τις γνωστές ΜΚΟ, που θίξατε, και την δήθεν “επιστημονική” θέση τους. Αυτή έχει τόση αξία όση κι η εργολαβική δραστηριότητά τους στην υπηρεσία της εθνικής αποδόμησης και του εθνομηδενισμού.
ΑΠ.: Καταρχήν να ξεκαθαρίσουμε κάτι. Αυτό που ονομάζουμε βλάχικη γλώσσα είναι τα βλάχικα. Δηλαδή, το σύνολο των βλάχικων προφορικών διαλέκτων. Όταν μιλάμε για τη βλάχικη γλώσσα (νεολογισμοί: αρωμουνική, αρμάνικη) στο χώρο της Νοτίου Βαλκανικής εννοούμε τα βλάχικα, που είναι μόνο προφορική γλώσσα.
ΕΡ.: Παρατηρώ είστε ιδιαίτερα προσεκτικός στη διατύπωσή σας. Απ’ τη μια λέτε τα βλάχικα, λέτε όμως και προφορική γλώσσα.
ΑΠ.: Τα βλάχικα, σύμφωνα και με τους ειδικούς γλωσσολόγους, είναι το σύνολο των διαλέκτων μίας μη ομογενοποιημένης και μη κωδικοποιημένης προφορικής γλώσσας. Η γλώσσα αυτή παραμένει μέχρι σήμερα προφορική. Δεν έχει αποκτήσει μία ενιαία μορφή, κοινά αποδεκτή, από όλες τις ομάδες των βλαχοφώνων, τόσο στην Ελλάδα, όσο και στις γύρω Βαλκανικές Χώρες. Δεν τέθηκε ποτέ θέμα απ’τους Βλάχους των ελληνικών χωρών για εγγραμματισμό, πολύ δε περισσότερο για γραπτή χήση των βλάχικων.
ΕΡ.: Ποιά η σχέση των βλάχικων με άλλες νεολατινικές γλώσσες στα Βαλκάνια,
ΑΠ.: Να σας πω προηγουμένως κάτι εμπειρικό. Για να καταλάβετε καλύτερα και όσα είπα πριν, αλλά και όσα λέω στη συνέχεια. Εμείς στη Μηλιά, στο Μέτσοβο μιλάμε μια παρόμοια βλάχικη διάλεκτο. Στα διπλανά μας χωριά, Γρεβενίτι, Περιβόλι, Αβδέλα, άλλη. Λίγο βορειότερα στην Αετομηλίτσα και τη Σαμαρίνα διαφορετικά. Στο Κεφαλόβρυσο επίσης αρκετά διαφορετικά. Θέλω να πω ότι έχουμε διαφορετικές διαλεκτικές ομάδες εδώ στο χώρο το δικό μας καταρχήν. Κι αυτές μας είναι σήμερα γνωστές από την επικοινωνία που έχουμε τις τελευταίες δεκαετίες. Οι διάλεκτοι της βλαχικής Διασποράς στις γειτονικές μας χώρες συγγενεύουν με τις προαναφερόμενες.
ΕΡ.: Το καταλαβαίνω αυτό που λέτε, αλλά για να επανέλθω, ρωτώ σε σχέση με τη ρουμανική για παράδειγμα.
ΑΠ.: Τα βλάχικα ΔΕΝ είναι διάλεκτος της ρουμανικής γλώσσας. Αυτό είναι σαφές. Μην ξεχνάτε άλλωστε ότι κι αυτή ως εθνική γλώσσα προέκυψε από παραδουνάβιες βλάχικες διαλέκτους μόλις τον 19ο αιώνα. Οι ειδικοί γλωσσολόγοι θεωρούν ότι τα βλάχικα είναι μία από τις τέσσερις ρομανικές, δηλαδή νεολατινικές, γλώσσες της Βαλκανικής λατινικής που μιλούνταν στην Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία (οι άλλες είναι: ιστρορομανική, δακορομανική, μεγλενορομανική).
ΕΡ.: Αλήθεια, τα βλάχικα είναι μια γλώσσα που γράφεται τελικά ή όχι;
ΑΠ.: Για κάθε γλώσσα μπορεί να υπάρξει ένα τρόπος γραφής. Δε κατέστη απαραίτητο σε μας για τα βλάχικα, διότι θα πρέπει να γνωρίζετε ότι ανεκάθεν χρησιμοποιούμε την ελληνική ως γλώσσα γραπτή και για τις ανάγκες μας εκπαιδευτικές, εκκλησιαστικές, διοικητικές ή άλλες εκφραστικές. Δεν νοείται στο χώρο μας διαφορετικά. Δεν υπήρξε ποτέ ξεχωριστό βλαχικό πολιτικό κίνημα κι αντίστοιχο γλωσσικό πρόγραμμα ή αίτημα. Η θλιβερή παρένθεση της ρουμανικής προπαγάνδας ήταν κάτι τελείως διαφορετικό και δεν επιδέχεται εκ των υστέρων ψευδεπίγραφων ερμηνειών και χρήσεων. Τώρα, οι ειδικοί επιστήμονες ακολουθούν τους κανόνες της επιστήμης τους κι ο εγγραμματισμός των βλάχικων ως νεολατινικής γλώσσας από αυτούς γίνεται κυρίως με το λατινικό αλφάβητο και τη χρήση κάποιων ελληνικών στοιχείων. Δε βλέπω κάτι το μεμπτό. Κάθε άλλο. Πιστεύω ότι με περισσή σοβαρότητα εργάζονται για την καταγραφή και διάσωση της προφορικής βλάχικής μας κληρονομιάς χωρίς τυμπανοκρουσίες σε καθαρά επιστημονικό κι ακαδημαϊκό πλαίσιο. Αυτό συνάδει και με την καταστατική αναφορά και δέσμευση της ΠΟΠΣΒ για τη διατήρηση της γλώσσας, όχι όμως για κατασκευή γλώσσας. Τους γνωρίζω και έχουν κληθεί κατ’ επανάληψη σε εκδηλώσεις της Ομοσπονδίας. Το σημειώνω διότι δεν μου αρέσει η ισοπεδοτική υπεραπλούστευση και γενίκευση που λειτουργεί αποπροσανατολιστικά. Θέλω να το καταστήσω για άλλη μια φορά ξεκάθαρο. Τα βλάχικα που ομιλούνται από Έλληνες, δεν είναι ούτε ξένη ούτε μειονοτική γλώσσα. Είναι μια άλλη, προφορική ασφαλώς γλώσσα, και συνιστούν στοιχείο της υπερχιλιετούς προφορικής πολιτισμικής κληρονομιάς της ελληνικής πατρίδας μας. Κι έτσι πρέπει να αντιμετωπίζονται. Η επιστημονική καταγραφή, μελέτη και διάσωσή τους είναι η καλύτερη απάντηση τόσο στους αδαείς κινδυνολογούντες φοβικούς, όσο και στους λογής λογής επαγγελματίες ακτιβιστές, ιδεοληπτικούς αυτόκλητους προστάτες, κι αυτούς ακόμη τους κατασκευαστές σήμερα μιας «εθνικής» «αρμάνικης γλώσσας».
ΕΡ.: Γνωρίζετε όμως ότι γίνεται μια προσπάθεια από το Συμβούλιο των Αρμάνων ή Μακεδοναρμάνων κι άλλες ΜΚΟ σχετικά.
ΑΠ.: Ακούστε. Καταρχήν για να είμαι δίκαιος. Η θέση μας σ’αυτό το ζήτημα ήταν, είναι και παραμένει ξεκάθαρη κι έχει εκφρασθεί με τον ποιό επίσημο τρόπο. Πρώτον: Το «Συμβούλιο των Αρμάνων» ή «Μακεδοναρμάνων», όπως αυτοαποκαλείται, είναι όργανο ΞΕΝΟ προς τους Έλληνες Βλάχους εντός κι εκτός Ελλάδος. Δεν έχει καμιά ηθική ούτε και πολιτική ή άλλη νομιμοποίηση από μας. Δεύτερον: Η γλώσσα που προωθεί ως εθνικά «αρμάνικη», γνωρίζω ότι είναι μία από τις διαλέκτους των έξω. Όσων Βλάχων, δηλαδή θυμάτων της ρουμανικής προπαγάνδας, μετεγκαταστάθηκαν οικειοθελώς και αυτοβούλως στη Δοβρουτσά της Ρουμανίας τη δεκαετία του 1920 ως Ρουμάνοι άποικοι, απ’ τη Μακεδονία μας. Πρόκειται για μια γλώσσα, αν θέλετε υπό κατασκευή, στα πλαίσια του καινοφανούς εθνικού ιδεολογήματος των αυτοαποκαλούμενων «Αρμάνων» ή «Μακεδοναρμάνων» ως ξεχωριστού διαβαλκανικού έθνους. Όσο για τις γνωστές ΜΚΟ, που θίξατε, και την δήθεν “επιστημονική” θέση τους. Αυτή έχει τόση αξία όση κι η εργολαβική δραστηριότητά τους στην υπηρεσία της εθνικής αποδόμησης και του εθνομηδενισμού.
Συνέντευξη στον ΚΩΣΤΑ ΑΓΟΡΗ
Πηγή: Εφημερίδα Πρωινός Λόγος Ιωαννίνων
Πηγή: Εφημερίδα Πρωινός Λόγος Ιωαννίνων
http://www.vlahoi.net/vlahiki-glossa/ta-vlaxika-einai-mono-proforikh-glwssa.html
http://www.youtube.com/watch?v=HN_kHs2Fx_w
9. ΑΡΒΑΝΙΤΙΚΗ ΔΙΑΛΕΚΤΟΣ
Τα «Αρβανίτικα» ως μόρφωμα ανάγκης κάτω από συνθήκες υποδούλωσης, δεν είναι Ελληνική διάλεκτος — Απλά ήταν μόρφωμα συνεννόησης
=== Σποραδικά, κάποιες αναρτήσεις που παίζουν από άγνοια και σύγχυση, επικίνδυνα με τα λεγόμενα «Αρβανίτικα» τα Αλβανικά και την Ελληνική γλώσσα, με τσιγκλίζουν και δεν θα σταματήσω να φωνάζω την αντίθεσή μου, όσο ΖΩ.
=== Δεν υπάρχει «Αρβανίτικη διάλεκτος.»
=== Μέχρι το 1500μΧ, στα Άρβανα και σε όλη τη ΒΟΡΕΙΑ ΗΠΕΙΡΟ ΜΙΛΟΥΣΑΝ ΜΟΝΟ ΕΛΛΗΝΙΚΑ. Αυτό το πιστοποίησαν δύο εθνολόγοι, τους οποίους είχαν προσλάβει οι… Αλβανοί, για να στοιχειοθετήσουν την ύπαρξή τους.
—- Το μόρφωμα που συνηθίστηκε να ονομάζεται «Αρβανίτικα» άρχισε να κατασκευάζεται μετά το 1500, όταν οι Βυζαντινές ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΕΣ ΦΡΟΥΡΕΣ, αντικαταστάθηκαν από τους Τούρκους, από Γκέκηδες ή Τόσκηδες και ήταν μια λύση ανάγκης για να συνεννοούνται οι Ελληνοχριστιανικοί πληθυσμοί, με μια νέα κατάσταση εξουσίας.
—- ΑΦΟΥ λευθερωθήκαμε από το ΤουρκοΑλβανικό καθεστώς εξουσίας, εξέλιπαν ΠΑΝΤΕΛΩΣ οι λόγοι που δημιούργησαν τα «Αρβανίτικα» — Τα «Αρβανίτικα» που εδώ και αρκετά χρόνια χρησιμοποιεί ξεδιάντροππα η Αλβανική προπαγάνδα, για να προκαλέσει σύγχυση και διχόνοια. Μια προπαγάνδα που χρονικά συμπίπτει με τις πρωτοβουλίες κάποιων, για τη διατηρησιμότητα μιας ουσιαστικά πρόσκαιρης συγκερασμένης «γλώσσας» ΑΝΑΓΚΗΣ!!!!!
—- Η Αλβανική προπαγάνδα, που καταληστεύει και οικειοποιείται κλέφτικα τραγούδια, και τα παρουσιάζει σαν Αλβανικά. — Κλέβει όψιμα Έλληνες ήρωες επαναστάτες που τους κατέσφαξε και ποτέ δεν μετάνιωσε, σαν δήθεν Αλβανούς. — Η Αλβανία, που δεν άφησε λίθο επί λίθου, στα Ελληνικά Άρβανα και στο Ελληνικό Σούλι. — Εμένα ο πατέρας μου, μου τραγούδαγε τον ΚΑΤΣΑΝΤΩΝΗ, στα ΕΛΛΗΝΙΚΑ.
—- ΕΙΜΑΙ ΥΠΕΡΗΦΑΝΟΣ ΠΟΥ ΕΙΜΑΙ ΑΡΒΑΝΙΤΗΣ, ΓΙΑΤΙ ΚΑΤΑΓΟΜΑΙ ΑΠΟ ΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΑΡΒΑΝΑ και όχι από την Arber. Δεν είμαστε ΓκεκοΤόσκηδες Arberist. ΕΙΜΑΣΤΕ ΕΛΛΗΝΕΣ ΑΠΟ ΤΑ ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΑΡΒΑΝΑ ΚΑΙ ΑΠΟ ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΣΟΥΛΙ.
—- Η μητρική γλώσσα των προ-προπαππούδων μου, Η ΓΛΩΣΣΑ ΤΩΝ ΑΡΒΑΝΩΝ, ήταν και παρέμειναν τα ΕΛΛΗΝΙΚΑ. Μόνο τα ΕΛΛΗΝΙΚΑ αναγνωρίζω σαν γλώσσα μου. — ΜΙΑ ΕΙΝΑΙ Η ΠΑΤΡΙΔΑ ΜΟΥ ΚΑΙ ΜΙΑ Η ΓΛΩΣΣΑ ΜΟΥ. — ΟΙ ΠΡΟΓΟΝΟΙ ΜΑΣ ΗΞΕΡΑΝ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΑΠΟ ΕΜΑΣ ΚΑΙ ΠΟΤΕ ΔΕΝ ΠΑΤΟΥΣΑΝ ΣΕ ΔΥΟ ΒΑΡΚΕΣ — Η ΔΗΘΕΝ ΤΩΡΙΝΗ, ΦΟΛΚΛΟΡΙΚΗ ΜΑΛΑΚΙΑ ΠΕΡΙ ΔΙΑΛΕΚΤΟΥ, ΣΥΜΒΑΙΝΕΙ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΑ ΤΑ ΤΕΛΛΕΥΤΑΙΑ 50 ΧΡΟΝΙΑ ΚΑΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΣΤΑΜΑΤΗΣΕΙ — ΕΙΝΑΙ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΟ ΤΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ.
http://tsoutsouneros.arvanitis.eu/archives/34327,
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου